Blog | Kancelaria Radcy Prawnego Arleta Dub-Brych - Przemieszczanie się w dobie epidemii

Przemieszczanie się w dobie epidemii – stan na dzień 22.04.2020 r.

Epidemia wirusa SARS-CoV-2 zmusiła władze wszystkich państw na świecie do natychmiastowej reakcji. W związku z jej nieprzewidywalnością oraz całkowitym zaskoczeniem jakie wywołało jej pojawienie się, zrodziła się konieczność wprowadzenia doraźnych środków mających na celu ograniczenie rozprzestrzeniania się choroby COVID-19. Na chwilę obecną nie sposób ocenić które z nich okazały się pomocne a które były kompletnie bezcelowe, jednakże ich mnogość i dynamika zmian spowodowały, że w życiu każdego obywatela pojawił się problem i pytanie „co w takim razie nadal jest zakazane a co dozwolone ?”

Praktyka pokazuje, iż najwięcej kontrowersji wzbudza kwestia przemieszczania się a także zagadnień co jest dozwolone w przestrzeni publicznej a co nie? Próbując uporządkować pewne kwestie należy chronologicznie wykazać ewolucję obostrzeń od momentu ich powstania aż po dzień dzisiejszy. Pierwsze obostrzenia zostały wprowadzone jeszcze w okolicach połowy marca, to właśnie wtedy ograniczona została działalność galerii handlowych, zamknięte zostały szkoły, uczelnie oraz inne placówki oświatowe a także puby, restauracje czy placówki kulturalne.

Momentem zwrotnym stał się jednak przełom marca i kwietnia, kiedy to w życie weszło Rozporządzenie Rady Ministrów wprowadzające zakaz generalnego przemieszczania się a mówiąc inaczej, obowiązek pozostania w domu. Ów zakaz okazał się być równie rygorystyczny co nieprecyzyjny, gdyż wskazane przez prawodawcę wyjątki okazały się być określone w niejasny sposób, sprawiając poważne trudności interpretacyjne zarówno obywatelom jak również funkcjonariuszom policji, którzy egzekwowali owe przepisy. Należy przypomnieć, iż omawianymi wyjątkami było przemieszczanie się ze względu na niezbędne potrzeby życiowe, dojazd do miejsca pracy, wolontariat związany z przeciwdziałaniem skutkom rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2 oraz uczestnictwo związane z kultem religijnym (jednakże z uwzględnieniem rygoru maksymalnej liczby osób mogących przebywać w świątyni podczas nabożeństw). Przesłanka niezbędnych potrzeb życiowych wzbudzała najwięcej kontrowersji, gdyż nie została w żaden sposób wyjaśniona przez ustawodawcę a jej interpretacją musiał zająć się każdorazowo organ stosujący prawo a więc funkcjonariusze policji bądź sąd. Doprowadziło to do poważnych napięć społecznych, ponieważ wątpliwości nie wzbudzały takie sytuacje jak potrzeba wyjścia na zakupy czy do apteki, jednakże w konkretnych przypadkach pojawiały się wątpliwości, czy krótki spacer w ramach relaksu psychicznego to niezbędna potrzeba życia codziennego? Jeżeli tak, to czym jest „krótki spacer”? Czy bieganie ulicami miasta w celu utrzymania sprawności fizycznej również jest złamaniem owych reguł? Wątpliwości piętrzyły się, a sprawy nie upraszczał fakt, iż za złamanie zakazów groziły poważne konsekwencje finansowe.

Początkiem kwietnia wprowadzono kolejne obostrzenia tym razem związane z funkcjonowaniem lasów, w których wprowadzono całościowy, generalny zakaz wstępu.

Tuż po świętach Wielkiej Nocy wprowadzony został nakaz zakrywania ust i nosa w przestrzeni publicznej a więc nakaz używania masek. W praktyce oznacza to, iż z owych maseczek należy korzystać praktycznie przy każdym wyjściu z domu, nawet podczas spaceru z psem.

Od 20 kwietnia 2020 roku w życie weszły nowe reguły, znoszące w pewnym stopniu obowiązujące rygory. Złagodzony został zakaz przemieszczania się osób niepełnoletnich. Dotychczas obowiązująca reguła, iż osoby poniżej 18 roku życia mogły pozostawać w przestrzeni publicznej jedynie pod opieką osoby dorosłej została złagodzona w ten sposób, iż obecnie jedynie dzieci do 13 roku życia muszą pozostawać pod stałą opieką osoby dorosłej w miejscach publicznych. Zmieniono również limity dotyczące ilości klientów mogących przebywać jednocześnie w sklepie. Od teraz zgodnie z kryterium przestrzeni sklepu, w sklepach o powierzchni do 100 metrów kwadratowych przebywać będzie mogło do 4 klientów na każdą kasę (przykładowo w sklepie w którym są 3 kasy jednocześnie będzie mogło przebywać 12 osób). Jeszcze większe udogodnienia zostały przewidziane na rzecz sklepów, których powierzchnia przekracza 100 metrów kwadratowych, tam na każde 15 metrów kwadratowych przypadać będzie 1 potencjalny klient. Analogiczne regulacje wprowadzono w odniesieniu do świątyń, gdzie również na 15 metrów kwadratowych przypadać będzie 1 wierny, który będzie mógł brać udział w nabożeństwie.

Najważniejszą jednak zmianą bezapelacyjnie jest jednak uchylenie zakazu wychodzenia z domu i możliwość swobodnego przemieszczania się w celach rekreacyjnych m.in. po parkach czy lasach, które zostały otwarte dla obywateli. Należy jednak pamiętać, iż złagodzenie obostrzeń nie oznacza pełnej swobody. Nadal bowiem należy mieć na uwadze nakaz mówiący o przemieszczaniu się z zachowaniem wymaganej 2 metrowej odległości co w praktyce oznacza absolutne wykluczenie np. uprawiania jakichkolwiek drużynowych sportów, czy innych aktywności w większym gronie osób. Pomijając fakt, iż boiska i inne obiekty rekreacyjne nadal pozostają zamknięte to również w parkach czy lasach w związku z obowiązkiem zachowania odpowiedniej odległości tego typu aktywności są kategorycznie wykluczone. Należy pamiętać również, iż w dalszym ciągu obowiązuje nakaz noszenia maseczek, który nie obowiązuje jedynie podczas przebywania w lesie. Wyłączenie to należy rozumieć maksymalnie wąsko, chodzi jedynie o teren lasu stricte, co oznacza iż we wszelkiego rodzaju parkach, parkingach leśnych itp. obowiązuje nakaz używania maseczki.

Na zakończenie należy poświęcić odrobinę uwagi zagadnieniu sankcji jakie mogą spotkać obywateli nieprzestrzegających wymienionych zasad. Obecnie w związku z uchyleniem zakazu wychodzenia z domu ów problem powinien być mniej kontrowersyjny, jednakże w okresie do 20 kwietnia stwarzał on wiele praktycznych problemów. Wskazać bowiem należy, iż na podstawie artykuły 54 Kodeksu Wykroczeń funkcjonariusze policji uprawnieni są do wydawania mandatów karnych w wysokości 500 zł tytułem sankcji za niestosowanie się do przepisów porządkowych dotyczących zachowania w miejscach publicznych. Oprócz tego funkcjonariusze są upoważnieni do złożenia wniosku o ukaranie przez sanepid, który za pomocą kar administracyjnych może wymierzyć karę od 5 000zł do 30 000 zł. Bardzo istotnym jest w omawianym kontekście fakt, iż osoba, która nie zgadza się z argumentacją policji może odmówić przyjęcia mandatu karnego, w związku z czym sprawa trafi do rozpoznania przez niezależny i niezawisły sąd od którego rozstrzygnięcia następnie, zgodnie z zasadą dwuinstancyjności postępowania przystępuje środek odwoławczy. Również w przypadku ukarania karą administracyjną przez sanepid przysługuje pełna gama ustawowych rozwiązań polegająca na możliwości odwołania się do Wojewódzkiego Państwowego Inspektora Sanitarnego a w dalszej kolejności do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego a nawet do Naczelnego Sądu Administracyjnego, zgodnie z wyżej wskazaną zasadą dwuinstancyjności. Oznacza to, iż obywatele mogą korzystać ze wszelkich środków prawnych w celu ochrony przed niesłusznym ukaraniem.

Wydaje się jednak, iż obecnie owych, kontrowersyjnych sytuacji powinno być coraz mniej, gdyż, zgodnie z powyższym najwięcej niejasności pojawiło się w okresie generalnego zakazu opuszczania domu, związanych z koniecznością dokonywania wykładni niejasno sformułowanych pojęć przez funkcjonariuszy zmuszonych do natychmiastowego podjęcia decyzji, nie rzadko w warunkach stresu czy napięcia związanego z niekulturalnym zachowaniem obywateli. W związku z osłabieniem owego obostrzenia a także „oswojeniem” się zarówno obywateli jak i funkcjonariuszy z nowymi regułami życia publicznego spornych sytuacji powinno być coraz mniej co jednak nie oznacza, iż znikną one całkowicie, w związku z czym warto znać swoje prawa.

Kancelaria Radcy Prawnego Arlety Dub-Brych zajęła I miejsce w Konkursie Orły Prawa 2022 o czym możesz przeczytać tutaj