Blog | Kancelaria Radcy Prawnego Arleta Dub-Brych

Z poniższego artykułu dowiesz się:

Kiedy dalsi krewni mogą być zobowiązani do płacenia alimentów?
Od czego uzależniona jest wysokość alimentów?
W jaki sposób dochodzić alimenty przed sądem?

Kiedy dalsi krewni mogą być zobowiązani do płacenia alimentów?

Życie pisze różne scenariusze i zdarza się, że pomiędzy rodzicami dochodzi do rozwodu. Zazwyczaj dziecko zamieszkuje wówczas z jednym z nich, a w wyroku rozwodowym sąd ustala alimenty należne od drugiego rodzica.

Zdarza się, że rodzic obciążony obowiązkiem alimentacyjnym uchyla się od niego. Może to wynikać z wielu przyczyn: braku zainteresowania losem dziecka, ale też niskich dochodów. Dla niektórych rodziców jest to forma odwetu za to, że małżonek uniemożliwia mu swobodne realizowanie kontaktów. W grę wchodzi oczywiście możliwość egzekucji komorniczej, jednak także ona nie zawsze okazuje się środkiem skutecznym.

Obowiązek alimentacyjny dalszych krewnych, a w tym przypadku dziadków powstaje dopiero w dalszej kolejności. Ma charakter subsydiarny.

Art. 132. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

"Obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami."

Powyższe oznacza, że obowiązek alimentacyjny dziadków może być brany pod uwagę w ściśle określonych przypadkach. Jest zasadny wyłącznie wtedy, gdy żaden z rodziców nie jest w stanie zaspokoić potrzeb dziecka. Wykluczają go sytuacje, w których ojciec co prawda nie partycypuje w utrzymaniu potomka, ale jego matka ma na to wystarczające dochody. Dziadkowie będą natomiast zobowiązani w następujących sytuacjach:

gdy brak osoby zobowiązanej w bliższej kolejności tzn. rodzice nie żyją albo nie zostało ustalone ojcostwo;
gdy osoba zobowiązania w bliższej kolejności nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi np. z powodu ciężkiej sytuacji osobistej i majątkowej;
gdy uzyskanie środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami np. miejsce pobytu rodziców jest nieznane.

Alimenty od dziadków należą się tylko takiemu wnuczkowi, który znajduje się w niedostatku. Chodzi tu o taką sytuację, w której nie może zaspokoić w pełni swoich usprawiedliwionych potrzeb na podstawowym poziomie. Jeżeli przykładowo dziecko utrzymywane jest przez matkę, ale jej dochody i majątek nie są znaczne, a co za tym idzie, pozwalają na pokrycie potrzeb dziecka jedynie w części, to jest to przesłanka do dochodzenia uzupełniających alimentów od dziadków. Chodzi więc o minimum egzystencji, w tym zaspokojenie kosztów wyżywienia lub leczenia.

Od czego uzależniona jest wysokość alimentów?

Wysokość alimentów, o które można ubiegać się od dziadków, opatrzona jest tymi samymi regułami, co w przypadku zobowiązanego rodzica. Sąd bada więc zarówno ich zdolności majątkowe, jak i usprawiedliwione potrzeby dziecka. Bierze pod uwagę fakt sprawowania przez nich osobistej opieki i czynione w tym kierunku starania.

Przygotowując się do złożenia pozwu, warto sporządzić dokładny spis kosztów utrzymania dziecka, zwłaszcza tych najważniejszych. Mowa tutaj o kosztach wynajmu mieszkania, zakupu opału na zimę, mediów, wyżywienia, lekarstw, czy też zakupu podstawowych produktów higienicznych. Wysokość alimentów należnych od dziadków będzie oczywiście niższa niż od drugiego rodzica dziecka. Nie są brane pod uwagę koszty związane z rozrywką albo inne zbędne z punktu widzenia egzystencji.

Alimenty od dziadków mają zabezpieczać najbardziej podstawowe życiowe potrzeby i uchronić uprawnionego przed popadnięciem w niedostatek.

Przykład oparty na orzecznictwie

Adwokat reprezentujący matkę dziecka wniósł o zasądzenie alimentów od dziadka małoletniej w kwocie 600 zł miesięcznie. Wskazał, że ojciec nie interesuje się jej losem i nie podejmuje żadnych starań w celu utrzymania kontaktu. Nie płaci również alimentów, a ich egzekucja u komornika okazała się bezskuteczna. Fundusz alimentacyjny odmówił wypłaty świadczeń w związku z przekroczeniem progu dochodowego przez rodzinę. Małoletnia ma znaczne potrzeby, natomiast dziadek dobrze zarabia, prowadzi własną firmę. Matka przy pomocy partnera jest w stanie zapewnić córce utrzymanie, ale gdyby uzyskała środki od pozwanego, to mogłaby zapewnić jej dodatkowe korepetycje, wycieczki albo inne aktywności.

W odpowiedzi na pozew pozwany reprezentowany przez radcę prawnego wskazał, że nie jest w stanie łożyć na utrzymanie wnuczki ze względu na liczne długi i konieczność opieki nad niepełnosprawnym synem. Podkreślił także, że małoletnia nie znajduje się w niedostatku, więc odpada przesłanka uzasadniająca żądanie od niego alimentów.

Sąd uznał, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie. Przesłanką obowiązku alimentacyjnego krewnych w dalszej kolejności jest pozostawienie uprawnionego w niedostatku. Matka małoletniej była w stanie zaspokajać wszelkie bieżące potrzeby dziecka. Dysponując większą ilością środków, z pewnością mogłaby zainwestować je w małoletnią, jednak ich brak nie wpływa na jej prawidłowe funkcjonowanie.

Sytuacja kształtowałaby się natomiast inaczej, gdyby wskutek braku wsparcia ze strony ojca i niskich dochodów matki, małoletnia nie miała warunków do egzystencji. Każdorazowo konieczna jest jednak dokładna analiza konkretnego stanu faktycznego i sytuacji obu stron.

W jaki sposób dochodzić alimenty przed sądem?

Pierwszym i najważniejszym krokiem jest złożenie pozwu przed Sądem Rejonowym. Niezwykle istotne jest dokładne sprecyzowanie żądań pozwu oraz załączenie dowodów, uzasadniających ich zasadność. Strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych zwolniona jest z ponoszenia kosztów sądowych. Więcej na temat dochodzenia alimentów pisaliśmy tutaj i tutaj.

W sprawie alimentacyjnej ciężar dowodu przeciwko zobowiązanemu w dalszej kolejności spoczywa na powodzie. To właśnie w jego gestii leży wykazanie, że nie ma możliwości uzyskania środków od bliżej zobowiązanego, a dziecko znajduje się przez to w niedostatku.

Warto przy tym wskazać, że powód nie ma obowiązku wytaczania dwóch odrębnych postępowań. Wystarczy, że pozywając dziadków wykaże, dlaczego drugi rodzic nie partycypuje w utrzymaniu dziecka. Dopuszcza się także możliwość objęcia jednym pozwem obowiązanego w bliższej i dalszej kolejności tj. rodzica i dziadków. Jeżeli pozwany rodzic jest w stanie spełniać swój obowiązek tylko w części, to w pozostałym zakresie alimenty od dziadków będą miały charakter uzupełniający.

Nie jest również przeszkodą fakt, że małoletni uzyskuje środki z funduszu alimentacyjnego. W takim wypadku obowiązek dziadków będzie uzupełniał pobierane świadczenia aż do zaspokojenia podstawowych potrzeb dziecka.

Dziadkowie spełniający obowiązek alimentacyjny mogą domagać się zwrotu spełnionego świadczenia od rodziców na podstawie roszczenia regresowego.

Alimenty od dziadków względem uprawnionego pełnią dwojaką funkcję. Z jednej strony pozwala na zapewnienie uprawnionemu zaspokojenia bieżących potrzeb, których nie realizują rodzice. Z drugiej strony może stanowić motywację, aby zmusić ich do uczestnictwa w życiu dziecka i łożeniu na jego rzecz. Roszczenie będzie jednak zasadne jedynie w pewnych wypadkach, kiedy uprawniony znajduje się w niedostatku.