Blog | Kancelaria Radcy Prawnego Arleta Dub-Brych - Alimenty w dobie epidemii i w obliczu zbliżającego się kryzysu gospodarczego

Aktualna sytuacja związana z epidemią koronawirusa dotknęła praktycznie każdego z nas. W związku z koniecznością opanowania zaistniałej sytuacji zostaliśmy zmuszeni do radykalnego przewartościowania naszej codzienności. Wiąże się to z kolejnymi ograniczeniami zmuszającymi wielu przedsiębiorców do zawieszenia działalności gospodarczej, szereg osób znalazło się w sytuacji w której de facto z dnia na dzień pozostali bez pracy a co za tym idzie, bez stałego źródła dochodu. Sytuacja ta niesie za sobą daleko idące konsekwencje. Już teraz pojawiają się dziesiątki pytań związanych m.in. z obowiązkiem alimentacyjnym oraz jego wysokością, wskazać bowiem należy, iż wielu rodziców pozostając bez pracy nie może pozwolić sobie na wykonywanie ciążącego na nich obowiązku w wysokości ustalonej w momencie, gdy nikt nie przewidywał aktualnego rozwoju wypadków.

Próbując dokonać rozważań na temat możliwości zmian w ramach obowiązku alimentacyjnego ciążącego na rodzicu należy na wstępie określić jakie kryteria w ogóle decydują o jego wysokości ? Odpowiadając na to pytanie należy wskazać, iż sąd orzekając w przedmiocie obowiązku alimentacyjnego bierze pod uwagę usprawiedliwione potrzeby małoletniego oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego. Oznacza to w praktyce, iż sąd ocenia skalę potrzeb małoletniego związaną m.in. z koniecznością jego codziennego utrzymania, zakupu odzieży, opieki lekarskiej oraz kosztem lekarstw, usprawiedliwionymi potrzebami socjalnymi itp. oraz porównuje ją z sytuacją finansową rodzica, biorąc pod uwagę w szczególności uzyskiwane przez niego dochody, konieczność zaspokojenia swoich fundamentalnych potrzeb życiowych. Sumując te interesy sąd orzeka o wysokości alimentów.

Naturalną kwestią która rodzi w omawianym zakresie wątpliwości jest kwestia zmian stosunków społecznych związanych z epidemią. Wszakże w związku z koniecznością przebywania w odizolowaniu skala potrzeb małoletniego ulega zmianie. W tym momencie nie ma bowiem mowy o spotkaniach z przyjaciółmi, wspólnym wyjściu do kina, parku rozrywki czy na basen. Absolutnie wykluczone są wszelkie wyjazdy czy wycieczki. W przypadku wielu małoletnich, w związku z zamknięciem szkół i przymusowym pozostawaniem w domu odpadł obowiązek zakupu biletów miesięcznych uprawniających do korzystania z komunikacji miejskiej czy kolejowej. To wszystko oznacza, iż skala potrzeb małoletniego ulega znacznej zmianie co powinno rzutować, zgodnie z powyższym na wysokość obowiązku alimentacyjnego rodzica.

Oczywiście zmianie uległy możliwości finansowe wielu rodziców zobowiązanych do wykonywania obowiązku alimentacyjnego. Zamknięcie wielu zakładów pracy doprowadziło do sytuacji w której wiele osób, w najlepszym przypadku, musiało pogodzić się z obniżką wynagrodzenia. Wiele podmiotów prowadzących własną działalność, musiało ją de facto zawiesić ze względu na postępujące ograniczenia. Oznacza to, iż również tacy rodzice nie są w stanie wypełniać obowiązku alimentacyjnego w pierwotnym zakresie, co również usprawiedliwia zmianę stosunków.

Reasumując, należy dojść do przekonania, iż obecna sytuacja usprawiedliwia żądania w zakresie obniżenia alimentów, jednakże należy pamiętać, iż w związku z epidemią COVID-19 również sądy ograniczają zakres rozpoznawanych przez siebie spraw do tych najpilniejszych. Wskazać również należy, iż nawet w standardowych warunkach cały proces w tej materii trwa około kilku miesięcy, co finalnie oznacza, iż uprawnieni do złożenia pozwu suma summarum nie mogą liczyć na rzeczywistą i natychmiastową pomoc. W tej sytuacji wydaje się, iż najrozsądniejszym rozwiązaniem powinna być próba odnalezienia kompromisowego rozwiązania przez zainteresowane strony. Należy pamiętać, iż obecne sytuacja jest trudna i uciążliwa dla wszystkich, w związku z czym najlepszą receptą rozwiązywania sporów w czasie epidemii powinien być dialog.

Doświadczenie życiowe wskazuje jednak, iż nie wszystkie spory można rozwiązać w sposób kompromisowy. Czy oznacza to, iż na chwilę obecną nie ma żadnego rozwiązania zaistniałej sytuacji ? Oczywiście, że nie. Słowem swoistej „ciekawostki” można wskazać, iż Rzecznik Praw Obywatelskich zaapelował do Ministra Sprawiedliwości, aby sprawy z zakresu alimentów i ich egzekucji umieścić w katalogu spraw pilnych, jednakże na chwilę obecną jest to jedynie pomysł. Realnym narzędziem pomocy może okazać się za to pozew o obniżenie wysokości alimentów wraz z wnioskiem o zabezpieczenie. Wniosek o zabezpieczenie ma za zadanie, jak sama jego nazwa wskazuje, zabezpieczyć interesy strony, która go wnosi. Jego atutem jest to, iż jest rozpatrywany niemal natychmiastowo, gdyż ustawodawca wskazuje, iż rozpoznanie wniosku powinno nastąpić niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie tygodnia od daty jego wpływu do sądu. Składając go należy jednak pamiętać o odpowiednim uzasadnieniu, gdyż sąd będzie ów wniosek rozpatrywał na posiedzeniu niejawnym, w związku z czym autor wniosku nie będzie miał możliwości doprecyzowania swojego stanowiska. Sam pozew zaś może być bardzo istotnym narzędziem na przyszłość, gdyż nawet przyjmując, że nie zostanie on rozpatrzony w najbliższym czasie to jednak mimo wszystko w obecnej sytuacji bardzo ciężko oszacować, kiedy sytuacja związana z epidemią unormuje się a także jakie będą jej daleko idące skutki gospodarcze, które będą najważniejszym czynnikiem determinującym przyszłe zarobki.

Na zakończenie należy poczynić ważną uwagę, iż cały powyższy tekst przedstawiony był z punktu widzenia rodzica zobowiązanego do płacenia alimentów. Należy jednak pamiętać, iż nie ma przeszkód aby w analogiczny sposób postąpić mógł rodzic, który sprawuje stałą opiekę nad małoletnim dzieckiem. Wskazać bowiem należy szereg sytuacji życiowych w których to rodzice żyjący oddzielnie nie mają uregulowanych sądownie kwestii związanych z alimentacją ich wspólnego dziecka, bądź wprawdzie mają, jednakże określone względy, takie jak utrata pracy przez rodzica sprawującego pieczę uzasadniają podwyższenie obowiązku alimentacyjnego obciążającego drugiego rodzica.