Rozwód

Prawdopodobnie każdy z nas kojarzy w pewnym zakresie instytucję Niebieskiej Karty oraz potrafi przypisać jej podstawową funkcję – ochronę osób objętych przemocą w rodzinie. Warto jednak przeanalizować krok po kroku jak wygląda zainicjowanie takiej procedury, a także wyszczególnić działania podejmowane przez podmioty biorące w niej udział, aby zdawać sobie sprawę z pełni możliwości, na jakie pozwala wykorzystanie omawianego narzędzia. W większości przypadków ofiary przemocy nie decydują się bowiem na samodzielnie zasięgnięcie pomocy, ponieważ obawiają się wielorakich skutków, jakie ich decyzja może wywrzeć w sferze stosunków rodzinnych. Dlatego kluczowym jest, aby umożliwić podmiotom postronnym zaangażowanie się w ich krzywdzącą sytuację oraz podjęcie takich zabiegów, które udaremnią dalszą przemoc.

 

1. Jak możemy zdefiniować „przemoc”?

Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na definicję płynącą z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, która interpretuje „przemoc” w następujący sposób - jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób najbliższych, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. Nie możemy zatem ograniczać się do prostego przyjęcia, że tylko krzywda fizyczna wyczerpywać będzie cały zakres pojęcia „przemocy”. Musimy pamiętać, że kryją się za nią również innego rodzaju zachowania, które choć nie wywołują efektu wizualnego, dostrzegalnego gołym okiem, to jednak powodują równie ogromne szkody. Choć z pozoru może nam się to wydawać nieintuicyjne, w obrębie przemocy znajdzie się również ogólnie ujęte „toksyczne” postępowanie osoby bliskiej, jeżeli jego skala oraz częstotliwość pozwala na przyjęcie, że dochodzi do nadużycia oraz przekroczenia pewnych barier społecznych i rodzinnych. Jako przykłady można w tym miejscu wymienić:

• nadmierną krytykę, zaniżanie poczucia własnej wartości, upokarzanie,
• przesadną kontrolę życia towarzyskiego, objawiającą się w uniemożliwianiu kontaktu z rodziną czy też przyjaciółmi,
• utrudnienie realizacji bieżących potrzeb bytowych poprzez samodzielny zarząd wspólnym majątkiem,
• wykorzystanie słabszego położenia w celu wymuszenia kontaktów seksualnych,
• stosowanie szantażu i manipulacji emocjonalnej w celu uzyskania korzyści dla siebie,
• znęcanie psychiczne i fizyczne.

 

Powyższy katalog stanowi jedynie przykładowe zachowania i nie jest wyczerpujący. Jego elementy zawsze będą jednak złączone wspólnym mianownikiem tj. nierównym układem sił, w którym jedna strona zawsze dąży do osiągnięcia pozycji dominującej, a przez to uzyskania zupełnej kontroli nad drugą.

 

2. W jaki sposób następuje zainicjowanie procedury Niebieskiej Karty?

Pierwszą czynnością, która inicjuje wskazany tryb postępowania w przypadkach stwierdzenia przemocy w rodzinie jest wypełnienie formularza „Niebieska Karta – A”, Czynności tej dokonują przedstawiciele jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, Policji, oświaty i ochrony zdrowia, a ich reakcja uzależniona jest od wcześniejszego stwierdzenia podejrzenia przemocy w rodzinie. Warto wskazać, że do zainicjowania postępowania nie ma konieczności uzyskania zgody osoby pokrzywdzonej przemocą wystarczy, że w określonym stanie faktycznym zachodzą przesłanki uzasadniające odzew ze strony organów.

W dalszej kolejności osoba pokrzywdzona otrzymuje formularz „Niebieska Karta – B”, który stanowi pouczenia co do postępowania w przypadku zaistnienia przemocy, obowiązki funkcjonariusza policji, przepisy ustawy karnej, instytucje oferujące pomoc oraz niezbędne numery telefonów. Jeżeli osobą dotkniętą przemocą jest dziecko, wówczas formularz otrzymuje jego rodzic, opiekun prawny bądź faktyczny lub osoba, która zgłosiła podejrzenie stosowana przemocy w rodzinie. Pouczenia nie otrzymuje osoba będąca podejrzanym o stosowanie przemocy.

Formularz „Niebieska Karta – A” zostaje przekazany do przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego, a ten z kolei kieruje go niezwłocznie, nie później niż w ciągu 3 dni od dnia jego otrzymania do członków zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej, składających się z wyspecjalizowanych podmiotów (m.in. przedstawicieli policji, oświaty, ochrony zdrowia, jednostek organizacyjnych pomocy społecznej) działających na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Zespół lub grupa dokonują analizy sytuacji konkretnej przydzielonej im rodziny i wypełniają formularz „Niebieska Karta – C”, który również znajduje się w załączeniu do rozporządzenia. Jednocześnie na posiedzeniu opracowują plan pomocy, który umożliwi zapobiegnięcie dalszemu funkcjonowaniu zjawiska przemocy w rodzinie. Na posiedzenie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej zaprasza się osobę, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, chyba że sprawa dotyczy dziecka. Zaproszenie otrzymuje również osoba, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc i w jej obecności wypełniany jest formularz „Niebieska Karta – D”, w którym zobowiązana jest odpowiedzieć na pytania umożliwiające opracowanie stosownego planu w celu korekty wadliwych zachowań. Warto wskazać, że „taktyka” opracowana przez zespół lub grupę może w dalszej przyszłości ulec zmianie w miarę rozwoju sytuacji rodzinnej osoby pokrzywdzonej, mogą zostać wdrożone nowe działania, czy też wzmożona ilość wizyt funkcjonariusza policji.

W rozporządzeniu wyszczególniono również szereg obowiązków, które każdy z podmiotów uczestniczących w niwelowaniu przemocowych zachowań zobowiązany jest dopełnić. Tym samym na barkach pracownika socjalnego jednostki pomocy społecznej spoczywa diagnozowanie potrzeb osoby pokrzywdzonej, udzielanie kompleksowych informacji dotyczących m.in. realnych możliwości uzyskania pomocy (zarówno psychologicznej, socjalnej, pedagogicznej, jak i prawnej), koniecznych do podjęcia działań, a nadto zapewnienie pomocy w ośrodkach wsparcia i prowadzenie rozmów profilaktycznych zmierzających do przedsięwzięcia przez osoby podejrzane o stosowanie przemocy w rodzinie terapii bądź leczenia. Funkcjonariusz policji ma za zadanie nie tylko zapewnienie bezpieczeństwa osobie dotkniętej przemocą poprzez zapewnienie jej niezwłocznego dostępu do służby medycznej oraz interwencję w przypadkach wymagających ochrony życia lub zdrowia, ale również przeprowadza na miejscu innego rodzaju czynności zmierzające do zabezpieczenia śladów oraz dowodów, a nadto w sposób regularny odwiedza rodziny objęte Niebieską Kartą. Podobnie obowiązki spadają na pracowników ochrony zdrowia, którzy udzielają informacji o możliwej do uzyskania pomocy oraz punktach, w których można zasięgnąć bezpłatnych konsultacji medycznych. Pracownicy oświaty natomiast mają przede wszystkim za zadanie diagnozowanie sytuacji i potrzeb dzieci objętych przemocą domową oraz udzielanie ich opiekunom porad, a także wskazówek w zakresie pomocy psychologicznej, prawnej, socjalnej i pedagogicznej.

 

3. W czym Niebieska Karta może pomóc?

Należy mieć na uwadze, że procedura Niebieskiej Karty nie jest równoważnikiem złożenia zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Stanowi ona jedynie informację, że w danej rodzinie zachodzą negatywne zjawiska związane ze stosowaniem przemocy, lecz nie inicjuje postępowania karnego przeciwko sprawcy. Dopiero dowody skoncentrowane na podstawie działań organów oraz pozostałych przedstawicieli instytucji społecznych dają możliwość ich wykorzystania przed sądem, tak samo jak zeznania funkcjonariuszy będących świadkami przemocowych zachowań. Niebieska Karta spełnia natomiast innego rodzaju zadania, do których należą w szczególności:

• zapewnienie bezpieczeństwa ofiarom przemocy w rodzinie, a także działanie na poczet niwelowania patologicznych postaw,
• roztoczenie nad pokrzywdzonymi pomocy psychologicznej, medycznej, prawnej oraz umacnianie w nich świadomości co do negatywnych skutków przemocy w rodzinie,
• wdrożenie indywidualnych planów pomocy, uwzględniających sytuację osobistą pokrzywdzonego oraz jego potrzeby,
• zapewnienie bieżącej informacji poprzez wskazanie adresów ośrodków działających na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz numerów telefonów, pod którymi można odnaleźć wsparcie.

 

4. Kiedy procedura Niebieskiej Karty ulega zakończeniu?

Zgodnie z rozporządzeniem zakończenie procedury następuje w dwóch przypadkach: po pierwsze, gdy powstało uzasadnione przypuszczenie o zaprzestaniu dalszego stosowania przemocy w rodzinie oraz zrealizowaniu indywidualnego planu pomocy, a po drugie w razie rozstrzygnięcia o braku zasadności podejmowania działań. Jak więc widać, nie ma żadnego przewidzianego przepisami prawa odgórnego terminu, w czasie którego organy zobowiązane są do dopełnienia wszelkich obowiązków oraz zamknięcia procedury. Może się natomiast zdarzyć, że pomimo pierwotnych oznak „uzdrowienia” relacji międzyrodzinnych, po pewnym czasie zachowania ulegają ponownemu pogorszeniu, a przemoc z powrotem staje się znaczącym problemem. W takich wypadkach nic nie stoi na przeszkodzie, aby na nowo zainicjować procedurę Niebieskiej Karty, jeżeli istnieją ku temu przesłanki. Należy również mieć na uwadze, że osoba dotknięta przemocą nie ma żadnych zdolności sprawczych, pozwalających jej na cofnięcie lub przedterminowe zakończenie procedury. Jest to oczywiście podyktowane koniecznością jej ochrony, a także próbą przeciwdziałania sytuacjom, w których ofiara zmanipulowana groźbami sprawcy będzie dążyła do uchylenia negatywnych dla jego osoby konsekwencji.

 

            Na zakończenie warto wspomnieć, że choć instytucja Niebieskiej Karty ma z założenia bardzo szlachetne podłoże, to jednak należy dostrzec pewne jej mankamenty. Przede wszystkim uwagę zwracają stosunkowo sztywne formularze zawarte w rozporządzeniu, które nie dają swobody rozszerzenia i uzupełnienia zawartych w nich informacji. Wydaje się, że rozwiązanie umożliwiające dostosowanie formularza do konkretnego przypadku byłoby znacznie bardziej pożądane oraz zasadne w świetle wielorakich rodzajów przemocy, z którymi można zetknąć się w praktyce. Ponadto choć nie można odmówić kompetencji osobom uczestniczącym w grupach roboczych oraz zespołach interdyscyplinarnych, to jednak trzeba zwrócić uwagę, że ich działania są w pewnym stopniu zmechanizowane, podczas gdy problematyka przemocy w rodzinie wymaga nieustannego gromadzenia doświadczenia poprzez uczestnictwo w szkoleniach i przygotowanie psychologiczne do pracy z osobami dotkniętymi opisywanym zjawiskiem. Niebieska Karta nierzadko staje się bardzo mocnym narzędziem w sprawach rodzinnych, w szczególności rozwodowych, w kontekście orzeczenia który z małżonków jest winny rozkładu pożycia. Niemniej jednak samą instytucję należy postrzegać w sposób pozytywny, stanowi ona bowiem cenne źródło wiedzy co do rodzin objętych problemami i wymagających ingerencji ze strony podmiotów publicznych.

 

Kancelaria Radcy Prawnego Arlety Dub-Brych zajęła I miejsce w Konkursie Orły Prawa 2022 o czym możesz przeczytać tutaj

Obszar działania: Niegowa, Koniecpol, Szczekociny, Włodowice, Siewierz, Ogrodzieniec, Olkusz, Katowice, Częstochowa, Poręba, Poraj, Sosnowiec, Dąbrowa Górnicza, Będzin, Zawiercie, Myszków, Żarki, Lelów



Dodano: 26 październka 2022 Wyświetleń: 1516 Radca prawny Arleta Dub-Brych
Wstecz