Blog | Kancelaria Radcy Prawnego Arleta Dub-Brych - Prawo do życia wolnego od strachu

Nie budzi niczyjej wątpliwości, że każdy człowiek ma prawo do spokojnego, wolnego od strachu życia. Niestety w praktyce bardzo często zdarza się, że nie jest ono respektowane. W poniższym tekście opisana zostanie problematyka jednego z najczęściej popełnianych przestępstw przeciwko wolności - w tym przypadku wolności od poczucia strachu – jakim jest groźba karalna.

Powodów dla których ludzie posługują się groźbami nie sposób wyliczyć. Zazwyczaj próbują w ten sposób wymusić coś bądź działając pod wpływem emocji chcą wywołać strach u drugiej osoby, zdominować ją i pokazać swoją nadrzędną pozycję. Niekiedy groźby są wyrazem frustracji związanej np. z odrzuconym wyznaniem miłości, zakończeniem związku bądź zwolnieniem z pracy. Skupiając się jednak na samej groźbie, nie wchodząc głębiej w tematykę przyczyn jej powstawania wskazać należy, że jest to przestępstwo opisane w kodeksie karnym zagrożone karą grzywny ograniczenia wolności bądź pozbawienia wolności do lat 2.

Przechodząc do sedna należy w pierwszym rzędzie wyraźnie podkreślić, że groźbą karalną jest jedynie groźba popełnienia przestępstwa. Na pierwszy rzut oka uwaga ta może okazać się nieco oczywista i bezcelowa jednakże ma ona swoje uzasadnienie praktyczne. Sformułowanie „popełnienie przestępstwa” oznacza, że chodzi jedynie o czyn zabroniony wskazany w kodeksie karnym lub ustawach szczególnych a zatem groźbą bezprawną nie będzie np. groźba popełnienia wykroczenia przeciwko pokrzywdzonemu (np. zagrożenie kradzieżą telefonu komórkowego o wartości 200 zł) czy groźba niewykonania umowy zawartej na podstawie przepisów kodeksu cywilnego (np. zagrożenie niezapłaceniem kwoty należnej za wykonaną usługę).

Kolejnym aspektem na który należy zwrócić uwagę i którą wprost podkreśla ustawodawca to fakt, że groźba nie musi być skierowana stricte przeciwko osobie pokrzywdzonej lecz może dotyczyć osoby mu najbliższej. Groźbą bezprawną będzie więc np. stwierdzenie, że w przypadku, gdy sprawca przyłapie dzieci pokrzywdzonego na graniu w piłkę pod jego oknami to użyje wobec nich przemocy fizycznej.

Groźba musi wzbudzać uzasadnione poczucie zagrożenia. Oceniając ten element należy zwrócić uwagę na 2 aspekty. Po pierwsze realna groźba to taka, która może zostać zrealizowana w świetle praw natury i nauki. Nie będzie więc groźbą bezprawną w ujęciu kodeksu karnego zagrożenie komuś rzuceniem na niego klątwy J Po drugie uzasadnione poczucie zagrożenia należy oceniać w skali abstrakcyjnego, przeciętnego człowieka znajdującego się w tożsamej sytuacji. Jest to ważne, gdyż pokrzywdzony nie może powoływać się na swoją wyjątkową wrażliwość czy lekkomyślność uzasadniając swoje poczucie zagrożenia.

Z punktu widzenia osoby oskarżonej o posługiwanie się groźbami karalnymi deską ratunku może okazać się wykazanie abstrakcyjności swoich gróźb w danym, konkretnym stanie faktycznym. Chodzi tu o wykazanie, że wprawdzie obiektywnie można dokonać czynu, który był wyrażony w groźbie, jednak nie w konkretnym stanie faktycznym i nie przez oskarżonego. Przykładem takiej sytuacji będzie zagrożenie przez oskarżonego pokrzywdzonemu, że jeżeli ten jeszcze raz zaparkuje pod jego domem to oskarżony wypuści swojego groźnego psa, który z całą pewnością „zrobi z nim porządek” w sytuacji, gdy pokrzywdzony doskonale zdaje sobie sprawę z tego, że oskarżony ma jedynie małego, niegroźnego psa west terier, który na widok każdej osoby reaguje w przyjazny sposób, chcąc się bawić.

Jako, że groźba bezprawna jest przestępstwem skierowanym przeciwko wolności psychicznej człowieka, polegającym na wywołaniu poczucia strachu to do wypełnienia wszystkich ustawowych znamion koniecznym jest rzeczywiste wywołanie uczucia strachu u pokrzywdzonego. Jest to kolejna kwestia, która w teorii wydaje się być wręcz oczywista a jednocześnie budzi wiele problemów w praktyce, gdyż wykazanie rzeczywistych stanów psychicznych człowieka jest niemalże niemożliwe w związku z czym sąd przy ocenie materiału dowodowego zmuszony jest do kierowania się dowodami pośrednimi.

Kodeks karny nie wskazuje w jaki sposób można zagrozić komuś w związku z czym należy uznać, że groźbą może być każde zachowanie wywołujące uzasadnione obawy u drugiego człowieka. Najpopularniejszymi formami są oczywiście groźby słowne, jednakże często mogą one być wyrażone na piśmie- w listach, sms-ach, mailach, za pomocą gestów- np. sugestywne przejechanie kciukiem po gardle symbolizujące pozbawienie życia a nawet w formie różnych niekonwencjonalnych czynności jak np. wielokrotne wrzucanie do skrzynki na listy karty tarota symbolizującej śmierć pod warunkiem, że oskarżony wie, że pokrzywdzony interesuję się tarotem i zrozumie jego intencje.

Groźbą bezprawną jest jedynie zachowanie noszące znamiona umyślności, co oznacza, że musi to być czyn intencjonalny, zmierzający do realizacji z góry powziętego zamiaru jakim jest wywołanie poczucia strachu. Nie można popełnić tego przestępstwa w sposób nieumyślny co oznacza, że np. darując drugiej osobie zegarek, co w kulturze chińskiej odczytywane jest za odliczanie czasu pozostałego danej osobie do śmierci można mówić jedynie o ogromnej wpadce i sprawieniu przykrości ale nie o przestępstwie groźby polegającej na zagrożeniu obdarowanemu rychłą śmiercią.

Zmierzając do zakończenia należy wskazać, że groźba jest czynem zabronionym ściganym na wniosek pokrzywdzonego. Oznacza to, że do momentu w którym pokrzywdzony nie złoży zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa organy władzy państwowej nie podejmą żadnej interwencji, natomiast po złożeniu ów zawiadomienia postępowanie toczyć będzie się z urzędu. W celu przyśpieszenia całego postępowania warto jednak postarać się zebrać odpowiedni materiał dowodowy. W przypadku gróźb na piśmie warto zachować wszystkie listy, zapisać wiadomości sms, zrobić screeny wiadomości przekazywanych za pośrednictwem portali społecznościowych. Jeżeli sprawca wyraża swoje groźby w sposób werbalny warto postarać się nagrać jego słowa bądź sprawdzić, czy nie ma żadnych świadków ów zdarzenia. W przypadku gestów warto zastanowić się czy zdarzenie nie miało miejsca, gdzieś, gdzie mogło zostać zarejestrowane np. przez kamery monitoringu.

Reasumując należy wskazać, że przestępstwo groźby bezprawnej jest jednym z najczęstszych a zarazem najbardziej niewdzięcznych i uporczywych czynów zabronionych. Pozostawanie pod wpływem strachu przez długi czas ma znaczny wpływ na jakość i komfort życia. W wielu przypadkach konsekwencją będzie „jedynie” życie w ciągłym poczuciu stresu, jednakże należy pamiętać, że w bardziej złożonych sytuacjach pokrzywdzony może finalnie posunąć się do różnych, dramatycznych kroków. Jednocześnie nadal wiele ofiar gróźb nie zgłasza się po pomoc obawiając się, że w ten sposób jedynie pogorszą swoją sytuację. Powoduje to pozostawanie w spirali strachu, niepewności i stopniowe, coraz szersze uzależnienie od sprawcy, który może posuwać się do coraz bardziej nagannych czynów, czując się całkowicie bezkarnym.

W związku z powyższym pozostaje zaapelować o aktywną postawę i przeciwstawianie się groźbą. Każda sytuacja jest inna i z całą pewnością każda groźba może wywoływać różne natężenie obawy i strachu, jednakże nie zmienia to faktu, że każda groźba bezprawna jest przestępstwem, którego sprawca powinien ponieść odpowiedzialność.

Jeżeli niniejszy artykuł pomógł Państwu w rozwiązaniu problemu lub wzbudził Państwa zainteresowanie uprzejmie proszę o udostępnienie go, zostawienie komentarza i polubienie. Będzie to dla Nas wyraźny sygnał motywujący do dalszej pracy i tworzenia kolejnych treści.

Jednocześnie zachęcam do odwiedzin Naszego bloga. Znajdują się na nim treści dotyczące wielu dziedzin prawa w tym m.in prawa rodzinnego, spadkowego czy karnego. Jeżeli jednak Państwa zainteresowanie wzbudza nieporuszany dotychczas temat zapraszam do dzielenia się swoimi pomysłami w komentarzu. Dzięki temu udostępniane treści będą jeszcze bardziej zbliżone do Państwa oczekiwań.

Kancelaria Radcy Prawnego Arlety Dub-Brych zajęła I miejsce w Konkursie Orły Prawa 2022 o czym możesz przeczytać tutaj