Blog | Kancelaria Radcy Prawnego Arleta Dub-Brych - Jak napisać testament własnoręczny

Testament sporządzony własnoręcznie jest bardzo wygodną i prostą formą rozrządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci. Nie wymaga wizyty u notariusza i ponoszenia jakichkolwiek opłat, jest natomiast tak samo ważny jak testament notarialny. Do jego sporządzenia nie jest konieczna obecność innych osób (świadków). W zasadzie można by rzec, że nie ma prostszego sposobu na przekazanie swojego majątku po śmierci wybranej osobie. Niestety pomimo tego, w swojej praktyce zawodowej rzadko miałam do czynienia z dokumentami, które spełniały wymogi testamentu. Jak zatem sporządzić własnoręczny testament tak, aby był ważny?

Jak sama nazwa wskazuje, własnoręczny testament powinien być sporządzony własnoręcznie. Nie jest zatem dopuszczalne, aby testament taki został napisany na maszynie lub komputerze, a następnie wydrukowany. Własnoręczności nie gwarantuje także testament, który spisze odręcznie inna osoba, a testator (rozrządzający swoim majątkiem na wypadek śmierci) go podpisze. Testament własnoręczny w całości musi być sporządzony ręką testatora (spadkodawcy). Pod pojęciem ręki, należy jednak rozumieć każdą kończynę lub inny organ, którego testator używał do pisania, a nawet protezę.

Nie ma znaczenia w jakim języku zostanie sporządzony testament, ważne jest jedynie to, czy językiem tym władał testator. Wymóg ten jest oczywisty- skoro osoba sporządzająca testament wyjawia w nim swoją ostatnią wolę, musi wiedzieć co pisze.

Własnoręczny testament będzie mogła sporządzić jedynie osoba, która umie pisać i czytać, a ponadto nie jest osobą niewidomą. Testament sporządzony w języku Braille'a pozbawiony jest cech, które mogłyby potwierdzić, że został sporządzony przez testatora, w związku z tym także będzie nieważny. Pismo takie nie ma bowiem cech indywidualnych i można je porównać do pisma sporządzonego na maszynie lub komputerze, a te jak już wyżej zaznaczyłam, nie stanowią pisma ręcznego.

Przy sporządzaniu testamentu warto też zwrócić uwagę na to, czy będzie on czytelny dla innych osób. Ważność testamentu wyklucza nie tylko sporządzenie go szyfrem lub skrótami myślowymi takimi, które uniemożliwiają ustalenie jego treści, ale także nakreślenie go pismem nieczytelnym, a więc takim które uniemożliwi zapoznanie się z jego treścią. Wprawdzie w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku można zawnioskować o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego grafologa, ale jego możliwości też są ograniczone i w przypadku pisma nieczytelnego raczej nie należy liczyć na spektakularne wyniki jego pracy.

Nie ma przy tym znaczenia na czym i przy pomocy jakiego narzędzia zostanie sporządzony taki testament. Można go zatem napisać długopisem, ołówkiem czy piórem na jakimkolwiek papierze lub przy pomocy innych narzędzi. Ważny będzie także testament napisany na kilku podłożach, np. rozpoczęty na kopercie, a skończony na okładce książki. Istotne jest jednak, aby pomiędzy tymi podłożami istniała więź intelektualna tzn. aby było oczywiste, że to co zostało zaczęte na kopercie, zostało skończone na okładce książki (kontynuacja zdania, odniesienie się do wcześniejszej treści, użycie tego samego narzędzia piśmiennego). Nie ma przy tym przeszkód, aby testament został zawarty w liście sporządzonym przez spadkobiercę. Trzeba jednak wówczas wykazać, że po pierwsze testament odpowiada warunkom formalnym, a po drugie, że odzwierciedla on ostatnią wolę spadkodawcy, co w praktyce może być znacznie utrudnione.

Z testamentu musi wynikać jednoznacznie, kto go sporządził i kto ma otrzymać spadek. Powinien zatem zawierać imię i nazwisko testatora oraz w miarę możliwości precyzyjne określenie osoby, która będzie spadkobiercą. Najbezpieczniej będzie wskazanie tej osoby (lub osób) z imienia i nazwiska. Dopuszczalne są także inne określenia, jeśli można z nich bez jakichkolwiek wątpliwości wywnioskować o kogo chodzi np. „moja żona”-a testator był tylko jeden raz żonaty, „moja córka”- gdy testator miał tylko jedną córkę, „moje dzieci” „mój jedyny wnuk” „mój najstarszy syn” itp.

W testamencie może być zawarta wola tylko jednej osoby. Nieważny będzie testament, sporządzony przez kilka osób na jednym dokumencie, np. przez małżonków nawet, jeśli ich wola będzie zbieżna. Zatem dokument zawierający zapis „My niżej podpisani powołujemy do całego spadku naszego najstarszego syna Kazimierza Kwiatkowskiego” nie będzie testamentem. Syn będzie dziedziczył z ustawy, a jedynym spadkobiercą będzie tylko wtedy, jeśli jego rodzice nie mieli jeszcze innych dzieci.

Testament własnoręczny musi być podpisany przez spadkodawcę i nie jest przy tym bez znaczenia, w którym miejscu zamieszczony ma być podpis. Podpis powinien zawierać co najmniej nazwisko. W przypadku nazwisk dwuczłonowych w niektórych przypadkach będzie dopuszczalne użycie tylko jednego jego członu o ile z treści testamentu wynika, kto jest spadkodawcą. Dopuszczalne jest także podpisanie testamentu pseudonimem artystycznym lub innym, stale używanym przez spadkodawcę w obrocie prawnym. Podpisem nie jest jednak ani naniesienie samych inicjałów ani też parafy, natomiast użycie skrótu podpisu może być uznane za ważny podpis o ile tylko spadkodawca stale posługiwał się takim skrótem i nie stanowi samych inicjałów lub ich zarysu. Pomimo wielu możliwości podpisania sporządzonego testamentu, polecam mimo wszystko podpisanie go pełnym imieniem i nazwiskiem, aby sąd nie miał w przyszłości wątpliwości czy testament został podpisany czy też nie. Do podpisu mają zastosowanie opisane wyżej wymogi własnoręczności. Ważność testamentu przekreśli zatem naniesienie podpisu przy pomocy pieczęci tzw. faksymille - niespełnienie przesłanki nakreślenia podpisu ręką.

Podpis powinien zostać naniesiony pod tekstem zawierającym rozrządzenie spadkiem. W doktrynie pojawił się pogląd, że zamieszczenie podpisu w innym miejscu nie przekreśli ważności testamentu tylko wtedy, gdy związek podpisu z pozostałą treścią jest oczywisty. Zgodnie natomiast z innym, dominującym poglądem, rozrządzenia majątkiem, które testator zamieścił poniżej podpisu są nieważne. W praktyce ważność testamentu będzie oceniał sąd i aby nie miał wątpliwości, warto zadbać żeby na końcu testamentu znalazł się podpis. Nieważny będzie zatem testament np. niepodpisany i włożony do podpisanej koperty, w którym podpis zostanie zamieszczony jedynie na początku tekstu, w tekście, albo na marginesie dokumentu.

W praktyce często zdarza się, że po sporządzeniu rozrządzenia na wypadek śmierci i jego podpisaniu, spadkodawca niejako kontynuuje spisanie swojej woli pod podpisem. Rozrządzenia takie dla swojej ważności wymagają złożenia kolejnego podpisu.

Kolejnym istotnym elementem, który powinien zawierać testament, jest data jego sporządzenia. Ma ona umożliwić ustalenie, po pierwsze: czy spadkodawca w chwili sporządzania testamentu miał zdolność testowania, a więc czy był zdolny do jego sporządzenia (rozumiał jakie skutki będzie miał sporządzany przez niego testament), a po drugie: jaka jest kolejność sporządzonych przez spadkodawcę testamentów (jeżeli sporządził ich kilka). Ustawodawca przewidział wprawdzie jeden przypadek, kiedy testament będzie ważny pomimo braku daty, jednak z ostrożności aby wyeliminować wszelkie wątpliwości, warto zadbać aby testament zawierał ten element. Nie ma przy tym konieczności, aby data była określona cyframi i może zawierać odniesienie do określonego zdarzenia np. „w moje sześćdziesiąte urodziny”, „w Dzień Bożego Narodzenia 2013 roku”, „w dzień ślubu mojej jedynej córki”.

radca prawny Arleta Dub-Brych

Obszar działania: Zawiercie, Myszków, Żarki, Janów,, Lelów, Koniecpol, Szczekociny, Dąbrowa Górnicza, Olkusz, Częstochowa, Katowice, Sosnowiec, Będzin, Mikołów, Kielce, Włoszczowa, Warszawa, Wrocław, Opole.