Z chwilą zawarcia związku małżeńskiego pomiędzy małżonkami w przypadku, gdy wyraźnie się temu nie sprzeciwią powstaje ustrój wspólności majątkowej. Od tego momentu małżonkowie oprócz majątków osobistych a więc przedmiotów zgromadzonych przed zawarciem małżeństwa posiadają majątek wspólny, który pomnażają i z którego korzystają przez cały czas trwania związku małżeńskiego. Sytuacja taka co do zasady upraszcza życie, gdyż małżonkowie prowadząc wspólne gospodarstwo domowe dokładają starań aby powiększać wspólny majątek ale także wspólnie ponoszą koszty codziennego utrzymania oraz innych obciążających ich obowiązków.
Modelowe rozwiązania nie zawsze jednak sprawdzają się w rzeczywistości. Coraz częściej zdarza się, że małżonkowie w wyniku porozumienia pragną zachować odrębność finansową. Niestety praktyka oprócz sytuacji, gdy małżonkowie zgodnie i świadomie decydują się zachować niezależność finansową względem siebie zna ogrom przypadków w których jeden z małżonków zachowując się w sposób nielojalny względem drugiego trwoni wspólny majątek. W takich przypadkach pojawia się konieczność rozdzielenia majątków małżonków czego dokonać można np. za pomocą umowy stron bądź orzeczenia sądowego. W kilku przypadkach, np. przy orzeczeniu upadłości konsumenckiej w stosunku do jednego z małżonków, rozdzielność majątkowa powstaje z mocy prawa.
W tej publikacji poruszona zostanie problematyka rozdzielności majątkowej z datą wsteczną jako wyjątkowej sytuacji kiedy w orzeczeniu sądu data ustanowienia rozdzielności majątkowej przez sąd nie jest tożsama z datą wydania orzeczenia. Wskazane zostaną sytuacje w których można żądać zastosowania ów instytucji oraz omówione różnorakie wątpliwości z nią związane.
Po pierwsze należy wskazać w jakich sytuacjach można żądać od sądu wydania orzeczenia w omawianej materii. Przepisy KRiO są w tej kwestii nieprecyzyjne a ustawodawca posługuje się jedynie hasłami nie wskazując jednak ich znaczenia. W związku z tym analizując przepisy kodeksu znajdziemy ogólną normę która stanowi, że domagać się orzeczenia rozdzielności majątkowej można jedynie „z ważnych powodów“ a żeby dodatkowo orzeczenie zostało wydane z mocą wsteczną muszą to być dodatkowo „wyjątkowe wypadki“. Jedyną realną wskazówką pozostawioną przez ustawodawcę jest wskazanie, zgodnie z którym ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną można domagać się w szczególności, gdy małżonkowie żyją w rozłączeniu. W praktyce tego typu przypadki stanowią zdecydowaną większość. Często bowiem zdarza się, że strony od dawna nie mieszkają ze sobą, nie utrzymują ze sobą kontaktu jednakże formalnie pozostają w związku małżeńskim w skutek czego oboje ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte przez jedno z nich. Co ważne, aby żądać ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną należy wykazać, że okoliczności uzasadniające jej orzeczenie istniały już w tej dacie. Przykładowo żądając orzeczenia rozdzielności z datą 1 stycznia 2016r. należy wykazać, że np. w tym dniu małżonek zaciągnął zobowiązanie obciążające majątek wspólny bez zgody i wiedzy drugiego. Warto również wykazać przyczyny dla których pozew nie został złożony wcześniej a więc opisać dokładnie okoliczności w których powzięta została wiedza o istnieniu zobowiązań/ uszczuplaniu majątku wspólnego.
Po drugie należy odpowiedzieć na pytanie do kiedy można wytoczyć powództwo. Sprawa, która mogłaby się wydawać banalna i nie warta większej uwagi w praktyce stała się przedmiotem wielu sporów i wątpliwości. Nie ulega wątpliwości, że z pozwem można wystąpić przez cały okres trwania związku małżeńskiego, kiedy to postępowanie zostało zakończone również w czasie trwania małżeństwa. Bezsporne jest również to, że z pozwem można wystąpić również po wniesieniu pozwu rozwodowego jednakże przed wydaniem orzeczenia rozwodowego. Problem pojawia się natomiast w przypadku, gdy powództwo o zniesienie wspólności majątkowej zostało wniesione do sądu w sytuacji, gdy niejako „w międzyczasie“ doszło do orzeczenia rozwodu. W wielu bowiem przypadkach sądy stawały na stanowisku, zgodnie z którym prawomocne orzeczenie rozwodu prowadziło do zamknięcia toczącego się postępowania w przedmiocie rozdzielności z powodu utraty legitymacji dotychczasowego małżonka. W takim wypadku rozdzielność majątkowa powstawała wraz z momentem orzeczenia rozwodu co oczywiście pociągało negatywne skutki dla jednego z nich. Na szczęście orzecznictwo zaczęło się zmieniać a dominującym obecnie poglądem jest ten, zgodnie z którym prawomocne orzeczenie rozwodu nie koliduje z możliwością orzeczenia rozdzielności majątkowej z datą wsteczną. Chodzi bowiem o wyraźne uregulowanie tego odcinka czasu, który znajduje się pomiędzy niekorzystnym rozporządzaniem majątkiem przez jednego z małżonków a orzeczeniem rozwodu. Należy jednak z całą mocą podkreślić, iż nieskuteczne będzie wniesienie pozwu z żądaniem orzeczenia rozdzielności majątkowej już po orzeczeniu rozwodu.
Podsumowując należy wskazać, iż złożenie pozwu w odpowiednim terminie jest niezwykle istotnym elementem. Przegapienie bowiem odpowiedniego momentu i dopuszczenie do uprzedniego wydania wyroku rozwodowego może mieć daleko idące, niekorzystne skutki ekonomiczne.
Warto również wskazać, iż zupełnie inaczej kształtuje się właściwość sądu w sprawach o rozdzielność majątkową oraz w sprawach o rozwód. Informacja ta jest o tyle istotna, iż w praktyce często zdarzają się pomyłki w tej materii. Prawdopodobnie wynika to z tego, że rozdzielność majątkowa stron jest jedną z konsekwencji rozwodu jednakże pozew rozwodowy należy złożyć do Sądu Okręgowego ostatniego miejsca zamieszkania małżonków, pod warunkiem, że we wskazanym okręgu zamieszkuje chociaż jedno z nich. Pozew o rozdzielność majątkową składa się natomiast do Sądu Rejonowego ostatniego miejsca zamieszkania małżonków, pod warunkiem, że we wskazanym okręgu zamieszkuje chociaż jedno z nich.
Na zakończenie trzeba podkreślić, iż problematyka rozdzielności majątkowej nie należy do najprostszych. W praktyce oprócz opisanych problemów dotyczących odpowiedniej argumentacji pozwu, przytoczenia wszystkich niezbędnych okoliczności oraz oczywiście złożenia pozwu w odpowiednim momencie pojawia się również szereg zagadnień, których rozstrzygnięcie kształtować będzie sytuację nie tylko małżonków ale również osób trzecich. Trzeba bowiem mieć na uwadze, że często pozwy w przedmiocie ustanowienia rozdzielności majątkowej składane są przez małżonków tylko po to, aby zaszkodzić wierzycielom i uniemożliwić im skuteczne dochodzenie należności. Wszystko to a także fakt, iż majątek wspólny małżonków gromadzony przez kilkanaście a czasami nawet kilkadziesiąt lat może przybrać naprawdę duże rozmiary sprawia, że tego rodzaju sprawy wymagają ogromnego wyczucia oraz doświadczenia. Dlatego też rozważając wniesienie pozwu w przedmiocie rozdzielności majątkowej rekomenduje się zasięgnięcie porady specjalisty, który poza niezbędną wiedzą i umiejętnościami może wnieść do sprawy „świeże spojrzenie“, zwróci uwagę na istotne kwestie oraz pomoże w przejściu przez całe postępowanie. Należy bowiem pamiętać, że każda sprawa jest inna, a strony postępowania niejednokrotnie nie zdają sobie sprawy z wagi złożenia w odpowiednim momencie kluczowych dowodów.
Kancelaria Radcy Prawnego Arlety Dub-Brych zajęła I miejsce w Konkursie Orły Prawa 2022 o czym możesz przeczytać tutaj
Obszar działania: Niegowa, Koniecpol, Szczekociny, Włodowice, Siewierz, Ogrodzieniec, Olkusz, Katowice, Częstochowa, Poręba, Poraj, Sosnowiec, Dąbrowa Górnicza, Będzin, Zawiercie, Myszków, Żarki, Lelów