Orzeczenie w przedmiocie władzy rodzicielskiej w stosunku do małoletnich dzieci stron- małżonków żądających orzeczenia rozwodu jest jednym z obligatoryjnych elementów, co do których sąd musi zająć stanowisko w wyroku rozwodowym. Rozważając kwestie dotyczące możliwych rozstrzygnięć sądu co do władzy rodzicielskiej należy w pierwszym rzędzie wyjaśnić co ów termin oznacza, gdyż w praktyce bardzo często zdarza się, iż jest on wykorzystywany właściwie zamiennie z pojęciem „pieczy rodzicielskiej” w sytuacji, gdy z prawnego punktu widzenia oba sformułowania nie są synonimami. Piecza nad dzieckiem jest bowiem jednym z elementów składających się na władzę rodzicielską a sama władza rodzicielska jest to całokształt praw i obowiązków rodzica względem osoby dziecka oraz jego majątku. Władza rodzicielska jest źródłem uprawnień rodzica do reprezentowania dziecka sądami, urzędami oraz innymi organami państwowymi. Głównym celem wykonywania władzy rodzicielskiej powinno być dobro dziecka.
Sąd orzekający w sprawie rozwodowej podejmując decyzję w zakresie władzy rodzicielskiej może podjąć jedną z decyzji polegających na pozostawieniu obojgu rodziców pełni władzy rodzicielskiej lub ograniczeniu, pozbawieniu bądź zawieszeniu władzy rodzicielskiej względem jednego bądź obojga rodziców. Należy jednak pamiętać, iż w wyroku rozwodowym sąd musi orzec obligatoryjnie bądź to o pozostawieniu pełni władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom bądź to o ograniczeniu jej. Rozstrzygnięcia o pozbawieniu władzy rodzicielskiej bądź jej zawieszeniu pozostawione są do swobodnej oceny sądu co oznacza, że jeżeli sąd poweźmie informacje uzasadniające podjęcie decyzji w tej materii, może zastosować jeden z dwóch wskazanych środków, jednak nie jest do tego zobowiązany.
Pozostawienie pełni władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom jest sytuacją najbardziej pożądaną, a zarazem wymagającą najmniej komentarza, gdyż oznacza to, że rodzice są w stanie po prostu porozumieć się co do kwestii wychowania dziecka, innych istotnych spraw mających wpływ na jego życie a także utrzymywania i wykonywania kontaktów z nim. W takim wypadku można by rzec, iż sąd nie ingeruje w ustalenia stron, jeżeli oczywiście nie poweźmie wątpliwości w zakresie dobra dziecka czy rzeczywistej możliwości wykonywania porozumienia. Rodzice w celu przekonania sądu co do faktycznej zgody panującej pomiędzy nimi mogą przedstawić sądowi porozumienie wychowawcze w którym zgodnie ustalą wszelkie kwestie dotyczące sprawowania władzy rodzicielskiej nad małoletnim dzieckiem (dziećmi) bądź po prostu składając zgodne oświadczenia w swoich pismach procesowych.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej może zostać orzeczone przez sąd z różnych przyczyn, jeżeli np. dobro dziecka jest zagrożone, gdy zaniedbywane są jego potrzeby albo po prostu z przyczyn nie zawinionych przez rodziców, gdy nie są w stanie oni poradzić sobie z właściwym wykonywaniem władzy rodzicielskiej. Trzeba bowiem wskazać, iż sąd orzekając o władzy rodzicielskiej kieruje się dobrem dziecka a nie subiektywnymi ocenami czy oczekiwaniami rodziców. W przypadku wyroków rozwodowych najczęstszą przyczyną orzeczenia w przedmiocie ograniczenia władzy rodzicielskiej jest jednak niemożność osiągnięcia porozumienia pomiędzy rodzicami co do wychowania dziecka oraz innych, fundamentalnych kwestii dotyczących jego życia. W takim przypadku sąd ograniczając władzę rodzicielską jednemu z rodziców nie będzie nakazywał rodzicom uzyskiwać dodatkowej zgody sądu do dokonywania określonych czynności, nie podda wykonywania władzy rodzicielskiej pod nadzór kuratora ani nie zobowiąże rodziny do pracy wraz z asystentem rodziny, gdyż środki te są stosowane w przypadku, gdy dobro dziecka jest zagrożone. Jeżeli chodzi „jedynie” o brak porozumienia pomiędzy rodzicami sąd ustali katalog spraw, w których wymagana będzie zgoda obojga rodziców. W praktyce będą to sprawy dotyczące szkoły do której ma uczęszczać dziecko, kierunku jego kształcenia, miejsca stałego zamieszkania, ewentualnego leczenia itp. Wskazać bowiem należy, iż w tym przypadku sąd orzekając o ograniczeniu władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców znów, jak wskazano powyżej, kieruje się dobrem dziecka i podejmuje decyzję w celu umożliwienia sprawowania należytej opieki nad nim. Ciężko bowiem wyobrazić sobie sytuację, gdy rodzice będący do siebie wrogo nastawieni, niezgadzający się praktycznie w żadnej kwestii byliby w stanie porozumieć się bez ingerencji sądu w kwestiach związanych z codziennym funkcjonowaniem ich dziecka (dzieci).
W kontekście zakresu ograniczenia władzy rodzicielskiej należy również wskazać, iż w przypadku ograniczenia jej jednemu z rodziców sąd weźmie pod uwagę oprócz dobra dziecka, które będzie oczywiście najważniejsze, również inne okoliczności faktyczne wskazujące na potrzebę zakreślenia kręgu spraw wymagającego współdziałania rodziców w danym zakresie. Chodzi tutaj m.in. o zakres spraw co do których rodzice są w stanie porozumieć się i współdziałać dla dobra dziecka. Logicznym jest w takim przypadku nie ograniczanie władzy rodzicielskiej na takich polach, przyjmując iż byłoby to bezcelowe. Sąd powinien skupić się na tych aspektach, które są ogniskami konfliktów.
Odnosząc się po krótce do kwestii związanych z zawieszeniem władzy rodzicielskiej oraz jej pozbawieniem, czyli owych fakultatywnych form, które sąd może jednak nie musi zastosować w wyroku rozwodowym należy wskazać, iż całkowite pozbawienie władzy rodzicielskiej dotyczy sytuacji ekstremalnych w których rodzic nie może w dalszym ciągu wykonywać władzy rodzicielskiej ze względu na dobro dziecka i jego bezpieczeństwo. Przesłankami uzasadniającymi pozbawienie władzy rodzicielskiej będą w takim razie m.in. nadużywanie władzy rodzicielskiej poprzez zmuszanie dziecka do pracy zarobkowej ponad jego siły, zaniedbywanie swoich obowiązków względem dziecka, narażanie go na niebezpieczeństwo czy różne inne zachowania patologiczne występujące u rodzica takie jak alkoholizm czy narkomania. Zawieszenie władzy rodzicielskiej jest zaś uzasadnione w momencie, gdy rodzic doświadcza przejściowej niemożności wywiązywania się ze swoich obowiązków np. ze względu na długotrwałą chorobę. Po raz kolejny należy przypomnieć, iż pomimo tego, że jest to przyczyna nie leżąca po stronie rodzica, nie zawiniona w żaden sposób przez niego to jednak sąd orzekając w tym zakresie kieruje się dobrem dziecka.
Podsumowując, kwestia sprawowania władzy rodzicielskiej a wraz z nią kwestia pieczy nad dzieckiem oraz wykonywania kontaktów jest jedną z najwrażliwszych sfer nad którymi sąd musi pochylić się przy orzekaniu w zakresie rozwodu. Najbardziej pożądaną sytuacją jest ta, kiedy rodzice potrafią się porozumieć i własnymi siłami określić kształt w jakim będą wychowywać swoje dzieci, jednakże w momencie, gdy nie są w stanie tego zrobić, sąd jest zobowiązany do podjęcia arbitralnej decyzji w ich zastępstwie. W tym miejscu można jedynie zachęcić rodziców do racjonalnego spojrzenia na kwestie władzy rodzicielskiej, odrzucenie personalnych ambicji i skupienie się na dobru dziecka, które w tym aspekcie jest najważniejsze. W osiągnięciu kompromisu może pomóc prawnik-specjalista z dziedziny prawa rodzinnego. Świeże spojrzenie a także doświadczenie w podobnych sprawach profesjonalisty „ z zewnątrz” może pomóc rodzicom znaleźć kompromisowe wyjście, tak aby zaspokoić ich oczekiwania oraz zapewnić dobro dziecka. Należy pamiętać również, iż rozwód rodziców jest szczególnie uciążliwym przeżyciem właśnie dla dzieci, które często nie mogą udźwignąć ciężaru emocjonalnego z nim związanego, więc właśnie również z tego powodu, należy jeszcze raz zaapelować o rozsądne, „chłodne” podejście do sytuacji z priorytetowym uwzględnieniem interesów małoletnich.
Kancelaria Radcy Prawnego Arlety Dub-Brych zajęła I miejsce w Konkursie Orły Prawa 2022 o czym możesz przeczytać tutaj
Przeczytaj także:
Kiedy Sąd może ograniczyć władzę rodzicielską?
Obszar działania: Niegowa, Koniecpol, Szczekociny, Włodowice, Siewierz, Ogrodzieniec, Olkusz, Katowice, Częstochowa, Poręba, Poraj, Sosnowiec, Dąbrowa Górnicza, Będzin, Zawiercie, Myszków, Żarki, Lelów