Blog | Kancelaria Radcy Prawnego Arleta Dub-Brych - Orzeczenie o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania w trakcie sprawy o rozwód

Orzeczenie o zakresie korzystania ze wspólnego mieszkania jest jednym z elementów wyroku rozwodowego. Sąd orzeka o nim co do zasady obligatoryjnie, jednakże może odstąpić od tego obowiązku jeżeli strony zgodnie wyraziły takie żądanie a ów odstąpienie nie będzie niosło za sobą negatywnych konsekwencji w stosunku do małoletnich dzieci stron.

Na wstępie należy omówić pojęcie „wspólnego mieszkania”. Nie powinno ono stwarzać większych wątpliwości, jednakże dla pełnej jasności należy wskazać, iż „wspólnym mieszkaniem” jest każde miejsce wspólnego zamieszkania małżonków w chwili orzeczenia rozwodu bez względu na ich tytuł prawny do niego. W praktyce oznacza to, że w omawianej materii wspólnym mieszkaniem jest nie tylko to, do którego małżonkowie posiadają akt notarialny potwierdzający ich własność ale również mieszkanie, którego prawo własności przysługuje tylko jednemu z małżonków bądź wynajmowane przez nich. Istotną przesłanką w tym zakresie jest jedynie rzeczywiste wspólne zamieszkiwanie, gdyż w przypadku oddzielnego zamieszkania omawiane rozstrzygnięcie staje się bezprzedmiotowe.

Istotą omawianego rozstrzygnięcia jest dokonanie takiego podziału mieszkania, aby małżonkowie w pierwszym etapie swojego życia po orzeczeniu rozwodu mogli przygotować się do docelowego osobnego zamieszkania. Określa, które z pomieszczeń będą przysługiwać poszczególnym małżonkom osobno, a które (jak np. kuchnia czy toaleta) będą przeznaczone do użytku wspólnego. Oznacza to również, iż omawiane rozstrzygnięcie ma z natury rzeczy charakter tymczasowy i przejściowy, jednakże nie wskazuje dat granicznych, które nakazywałyby ustanie tego stanu. W praktyce, w przypadku dobrych relacji pomiędzy byłymi małżonkami może to sprowadzić się do długoletniego wspólnego zamieszkiwania po orzeczeniu względem nich rozwodu.

Orzekając w przedmiocie podziału mieszkania sąd potraktuje priorytetowo interes dzieci oraz małżonka, któremu powierzone zostało wykonywanie władzy rodzicielskiej.

Oczywiście należy pamiętać, iż w przypadku, gdy jeden z małżonków swoim nagannym zachowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może wziąć to pod uwagę i orzec o eksmisji takiego małżonka. Sąd dokonuje w tym zakresie swobodnej oceny, jednakże próbując wskazać katalog najczęstszych przyczyn orzeczenia eksmisji należy wskazać przypadki znęcania się nad drugim małżonkiem bądź dziećmi, alkoholizmu, narkomanii czy innych form przemocy rodzinnej.

Nie należy mylić rozstrzygnięcia w przedmiocie wspólnego zamieszkania mieszkania z rozstrzygnięciem dotyczącym podziału majątku. Celem pierwszego z nich, jak wskazano powyżej jest jedynie faktyczne uregulowanie sytuacji stron, celem ułatwienia im uporządkowania relacji po rozwodzie poprzez wskazanie które pomieszczenie mają przysługiwać jednemu z małżonków, które drugiemu a które będą musiały służyć do wspólnej eksploatacji. Nie tworzy to natomiast żadnych praw, roszczeń ani tym bardziej podstaw do wysnuwania twierdzeń, że rozstrzygnięcie sądu tworzy nowy stosunek własności w ramach przedmiotowego mieszkania. Tytułem przykładu można wskazać na następującą sytuację: sąd w wyroku rozwodowym nakazuje eksmisję jednego z małżonków z powodu jego destrukcyjnych zachowań mających negatywny wpływ na drugiego z nich a także wspólne dzieci. Jest do tego uprawniony również w sytuacji, gdy wspólne mieszkanie małżonków jest jednocześnie ich współwłasnością. Jednocześnie owa eksmisja ma z założenia charakter tymczasowy i nie powoduje utraty prawa własności czy też automatycznego jego przejścia na drugiego małżonka. Kwestia własności mieszkania oraz wszelkie wynikające z tego problemy w postaci podziału własności itd. są zagadnieniami dotyczącymi podziału majątku, który może być elementem wyroku rozwodowego ale również przedmiotem odrębnego postępowania.

Na zakończenie należy jeszcze omówić pozostałe, najczęściej występujące przypadki, kiedy sąd może odstąpić od rozstrzygania w przedmiocie wspólnego zamieszkania stron. Otóż poza przypadkami, kiedy małżonkowie nie mieszkają razem, co czyni potencjalne rozstrzygnięcie w tym zakresie bezprzedmiotowym, oraz skrajnymi sytuacjami, kiedy to sąd decyduje władczo o eksmisji jednego z małżonków, może on również uchylić się od tego obowiązku w przypadku, gdy jest to niemożliwe ze względu np. na fakt, iż wspólne mieszkanie stron jest na tyle małe, iż nie da się wydzielić w nim osobnych przestrzeni dla każdej ze stron. Sąd może zostać również „wyręczony” w tym zakresie w przypadku, gdy jeden z małżonków, dobrowolnie, podejmując swoją własną, nieprzymuszoną decyzję postanowi wyprowadzić się ze wspólnie zajmowanego mieszkania nie wyrażając jednoczesnego żądania dostarczenia lokalu zamiennego.

Powyżej przedstawione reguły postępowania zostały przedstawione w ujęciu postępowania rozwodowego, należy jednak pamiętać iż mają one pełne zastosowanie również w przypadku postępowań, których przedmiotem jest separacja.