Przegapiłeś termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku? A może spadek przyjąłeś, po czym okazało się, że jest obciążony długami? W takim wypadku ten artykuł jest dla Ciebie. Warto wiedzieć, że ustawodawca przewidział na takie sytuacje koło ratunkowe. Zachęcamy do lektury, która pozwoli Ci dowiedzieć się:
Kiedy najczęściej dochodzi do odrzucenia spadku?
Jaki jest termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku?
W jaki sposób mogę złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku?
Co się stanie, gdy nie złożę oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie?
Jak odrzucić spadek po terminie?
Nie odrzuciłem spadku w imieniu dziecka w terminie – co mogę zrobić?
Jak wygląda postępowanie w sprawie odrzucenia spadku po terminie?
Spadkobiercy odrzucają spadek z różnych powodów. Najczęściej chodzi o długi spadkowe, ale nie tylko. Niekiedy w grę wchodzą względy moralne np. kiedy za życia spadkodawca i spadkobierca pozostawali w głębokim konflikcie. Może się również okazać, że pozostawione w spadku przedmioty nie przedstawiają żadnej realnej wartości, a za to wymagają nakładów.
Przyczyny mogą być różne, ale pierwsza z wymienionych pozostaje najbardziej relewantna. W 2015 r. zmieniły się reguły dziedziczenia i od tamtej pory w przypadku niezłożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku uznaje się, że został on przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza. Innymi słowy spadkobierca odpowiada za długi tylko do wysokości stanu czynnego spadku tj. aktywów. Jednak nawet i w takich sytuacjach spadkobierca naraża się na stres związany z ewentualnym szacowaniem stanu inwentarza i wezwaniami wierzycieli którzy będą próbowali odzyskać swoje pieniądze. Czasem więc odrzucenie spadku pozostaje tą „najbezpieczniejszą” opcją, która pozwala zaoszczędzić sobie zmartwień.
Oświadczenie o przyjęciu albo odrzuceniu spadku powinno być złożone w terminie 6 miesięcy od dnia, kiedy spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. Wszystko zależy więc od momentu, kiedy do spadkobiercy dotarła informacja o śmierci spadkodawcy.
Inaczej jest w przypadku, gdy dziedziczenie odbywa się według ustawy, a spadek najpierw odrzucały osoby powołane jako pierwsze do dziedziczenia. Wtedy termin dla spadkobierców uprawnionych w dalszej kolejności biegnie od momentu, kiedy dowiedzieli się oni o odrzuceniu spadku przez poprzedników.
Przykład 1
Agnieszka odrzuciła spadek na rozprawie w sądzie w dniu 5 maja 2024r. Agnieszka ma dorosłą córkę Agatę, która zamieszkuje w Anglii. W tym samym dniu sąd wysłał do jej córki pisemną korespondencję z informacją o odrzuceniu spadku przez matkę oraz pouczeniem. Od momentu odbioru korespondencji Agata ma 6 miesięcy na złożenie oświadczenia o przyjęciu albo odrzuceniu spadku. Jeśli nic nie zrobi, przyjmie spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
ALE! Jeżeli Agnieszka tego samego dnia zadzwoniła do córki i przekazała jej informację o odrzuceniu spadku to Agata już wtedy uzyska wiedzę o tytule swojego powołania. Termin należałoby wówczas liczyć już od dnia wykonania telefonu.
W jaki sposób mogę złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku?
Spadkobierca podejmując decyzję co do spadku może:
Czy to w przypadku wariantu trzeciego, jak również innych wyżej wymienionych, spadkobierca powinien zadbać o to, by wystąpić ze stosownym wnioskiem. Wniosek należy kierować do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania lub pobytu spadkobiercy. Jeżeli zostawiłeś zawiadomiony o tym, że sprawa spadkowa jest już w toku, to takie oświadczenie możesz złożyć również w sądzie spadku. Często odbywa się to poprzez podpisanie stosownego załącznika do protokołu rozprawy. Musisz jednak pamiętać, że skutecznie złożone oświadczenie wiąże się z utratą statusu spadkobiercy. Oznacza to, że do dziedziczenia zostaną powołani dalsi spadkobiercy zgodnie z ustawową kolejnością.
W przypadku braku oświadczenia obecne przepisy przewidują, że spadkobierca dziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Takie rozwiązanie nie chroni spadkobiercy przed długami, ale ogranicza jego odpowiedzialność z tego tytułu. Nie jest to więc sytuacja idealna, ponieważ nawet gdy zmarły pozostawił jakiś majątek, to może się okazać, że zostanie on w całości skonsumowany przez długi. Wierzyciel w dalszym ciągu może egzekwować swoje należności, a spadkobierca powinien zadbać o to, by sporządzić spis inwentarza, w którym znajdą się dokładne informacje na temat stanu spadku.
Na szczęście nawet jeśli nie złożyłeś oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie, to jeszcze nie wszystko stracone. Możesz ubiegać się o jego „przywrócenie”. Określamy to mianem uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie. Brzmi trochę skomplikowanie, ale spróbujemy wyjaśnić co kryje się za tym terminem.
Na samym wstępie trzeba powiedzieć, że instytucja ta znajduje zastosowanie w przypadkach wyjątkowych, kiedy spóźnialskiemu spadkobiercy nie można zarzucić winy. Sprowadza się do istnienia dwóch przesłanek: błędu oraz groźby.
Przykład 2
Marek od wielu lat mieszka za granicą. Rok temu dowiedział się o śmierci ojca. Relacje obu mężczyzn od dawna były napięte. Ojciec i syn nie utrzymywali ze sobą żadnego kontaktu. Po śmierci ojca Marek przyjechał do Polski jedynie celem udziału w uroczystości pogrzebowej. Nie wiedział, że jako jedyny spadkobierca dziedziczy całość majątku po ojcu. W istocie nie wiedział nawet o tym, ażeby jego ojciec pozostawił cokolwiek po sobie. Nigdy nie miał również wiedzy w zakresie potencjalnych długów ojca. Po roku do Marka zwróciła się firma windykacyjna żądająca spłaty zadłużenia jego ojca, które wynosi 50.000,00 zł. Marek dopiero w tym momencie dowiedział się, że jego ojciec pozostawił po sobie długi. Od radcy prawnego dowiedział się, że w jego przypadku uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku w terminie zdaje się w pełni zasadne. Wartość zobowiązań jest bowiem znaczna, a biorąc pod uwagę, że zmarły nie pozostawił majątku, można przypuszczać, że jego syn, mając pełną wiedzę odrzuciłby spadek w terminie.
W przypadku błędu pozostaje jeszcze jedna istotna kwestia. Sąd będzie badał czy spadkobierca nie złożywszy żadnego oświadczenia zachował należytą staranność. Od racjonalnego spadkobiercy można bowiem oczekiwać, że będzie podejmował pewne działania, które pomogą mu ustalić stan spadku, osobę spadkodawcy itd. Chodzi oczywiście o zapobiegliwość, która mieści się w normalnych ramach. Uzyskując informację o śmierci członka rodziny, spadkobierca powinien przynajmniej podjąć próby zorientowania się czy spadek jest obciążony długami albo co konkretnie wchodzi w jego skład.
Przykład 3
Kamila i Iwona jako siostry zmarłej Elżbiety są jej jedynymi spadkobierczyniami. Kamila chcąc „zawłaszczyć” cały majątek matki dla siebie, zagroziła siostrze, że jeżeli ta odrzuci spadek, to dotkliwie ją pobije „tak, że już nigdy nie będzie mogła spojrzeć w lustro”. Iwona potraktowała słowa siostry poważnie, biorąc pod uwagę fakt konfliktu pomiędzy nimi oraz przeszłych, agresywnych i przemocowych zachowań względem niej. W tej sytuacji Iwona będzie mogła skutecznie powołać się na groźbę i żądać umożliwienia złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku.
Oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia woli o odrzuceniu spadku musi być złożone przed sądem. Wynika to z faktu, że sąd bada czy zachodzą wyżej wymienione okoliczności, czy spadkobierca dochował należytej staranności albo czy rzeczywiście mógł się obawiać reperkusji ze strony osoby trzeciej. Proces nie jest tak zautomatyzowany jak przy zwykłym odrzuceniu spadku. Spadkobierca musi wykazać, że zaistniały wady oświadczenia woli.
Uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych wygasa z upływem roku od wykrycia błędu i z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał w przypadku groźby.
W przypadku małoletnich dzieci procedura wygląda podobnie, jak u dorosłych. Różnica polega na tym, że sąd ocenia zachowanie rodziców, w tym czy dochowali należytej staranności. Również i tutaj konieczne jest powołanie się na błąd lub groźbę, które muszą zaistnieć, aby możliwe było skuteczne złożenie oświadczenia.
Sądy bardzo wnikliwie podchodzą do kwestii rzetelności potencjalnych spadkobierców (działających też w imieniu dzieci). Dlatego też nie będzie przekonywująca lekkomyślność spadkobiercy albo rodzica małoletniego, który przykładowo wiedział o długach, ale zdecydował się nic z tym faktem nie zrobić.
W świetle ostatnich zmian spadkowych może się okazać, że przed złożeniem oświadczenia w imieniu dziecka, konieczne będzie również wystąpienie o zgodę do sądu rodzinnego. Co do zasady zgoda taka nie jest wymagana, gdy:
Jeżeli zatem między rodzicami nie ma zgody, to odrzucenie spadku nie może odbywać się z pominięciem sądu rodzinnego. Jak sam widzisz, odrzucenie spadku po upływie ustawowego terminu nie jest kwestią ani prostą, ani oczywistą. W konsekwencji może się okazać, że potrzebne jest przeprowadzenie dwóch odrębnych postępowań. Zdając sobie sprawę ze złożoności problemu zapraszamy do umówienia konsultacji, która pozwoli na analizę Twojego problemu i obranie najlepszej drogi.
W pierwszej kolejności należy złożyć stosowny wniosek. Ważne jest, aby był on przejrzysty i kompletny. W przeciwnym razie sąd wezwie Cię do uzupełnienia braków formalnych, a po upływie terminu – wniosek zwróci. Następnie czeka Cię oczekiwanie na termin rozprawy. Tutaj bywa różnie. W pewnych przypadkach terminy pojawiają się całkiem szybko, ale niekiedy trzeba na nie czekać kilka miesięcy. Nie martw się jednak, do zachowania terminu do wystąpienia z oświadczeniem o uchyleniu się od skutków prawnych wystarcza samo złożenie wniosku do sądu. Także roczny termin, o którym pisaliśmy przy okazji błędu i groźby nie ucieknie tylko dlatego, że wniosek był długo rozpoznawany.
Potem już pozostaje Ci jedynie stawiennictwo na terminie. To co będzie się na nim działo zależy od konkretnej sytuacji faktycznej i argumentów, jakimi dysponujesz. Warto jednak rozważyć pomoc profesjonalisty, który swoim czujnym okiem dopilnuje poszczególnych etapów procesu. Od samego złożenia prawidłowego wniosku aż po przygotowanie Cię na pytania sędziego.
Obszar działania: Niegowa, Koniecpol, Szczekociny, Włodowice, Siewierz, Ogrodzieniec, Olkusz, Katowice, Częstochowa, Poręba, Poraj, Sosnowiec, Dąbrowa Górnicza, Będzin, Zawiercie, Myszków, Żarki, Lelów
ul. Władysława Stanisława Reymonta 2/3
42-400 Zawiercie
Godziny otwarcia:
Poniedziałek: 7-15
Wtorek: 7-20
Środa: 7-20
Czwartek: 7-18
Piątek: 7-15
Soboty oraz inne godziny - tylko po wcześniejszym
telefonicznym uzgodnieniu spotkania.
ul. Brzozowa 28
42-235 Lelów
Godziny otwarcia - Klienci przyjmowani są tylko po wcześniejszym telefonicznym uzgodnieniu spotkania.
tel. kom. 883 768 968
e-mail: biuro@legeartis-kancelaria.pl
Z uwagi na częste wyjazdy do Sądu proszę o wcześniejsze
ustalenie terminu spotkania pod wskazanym numerem telefonu
lub za pomocą adresu poczty elektronicznej.