Wywiad kuratora w postępowaniu rozwodowym

Mówiąc o postępowaniu rozwodowym każdy z nas intuicyjnie myśli o sporze małżonków. Niegdyś dwie szaleńczo zakochane w sobie osoby, dziś przeciwnicy procesowi. Rozwód kojarzy się z wzajemnymi pretensjami, wyrządzonymi sobie przez małżonków krzywdami. Wszakże rozwód do zakończenie małżeństwa kobiety i mężczyzny. Pokonując pierwsze złudne przekonanie należy przypomnieć sobie, że istotą rozwodu jest coś więcej niż tylko orzeczenie o rozpadzie małżeństwa. Zgodnie z zasadą integralności wyroku rozwodowego sąd jest zobligowany również orzec m.in. o kwestiach związanych z małoletnimi dziećmi stron. Orzeczenie o miejscu zamieszkania małoletnich dzieci stron czy o wykonywaniu władzy rodzicielskiej musi być poprzedzone skrupulatną analizą sytuacji życiowej małżonków- rodziców. W tym zakresie nieocenioną pomocą dla sądu jest wywiad przeprowadzony przez kuratora.

Z niniejszego tekstu dowiedzą się Państwo:

Wywiad środowiskowy – dlaczego w ogóle się go przeprowadza?

Czy wywiad środowiskowy musi być przeprowadzony w każdym postępowaniu rozwodowym?

Jak wygląda wizyta kuratora?

Czy kurator może przyjść bez zapowiedzi?

Jaki wpływ ma wywiad kuratora na postępowanie rozwodowe.

Wywiad środowiskowy – dlaczego w ogóle się go przeprowadza?

Rozwijając myśl wyrażoną we wstępnej części niniejszego tekstu należy wejść w abstrakcyjne „buty sędziego”. Trzeba bowiem zrozumieć, że sędzia orzekający w sprawie rozwodowej nie zna stron, jak również nie może zaufać im „w ciemno”, co do prawdziwości podnoszonych twierdzeń, bo one często bywają kompletnie różne. Zestawiając to z koniecznością uwzględnienia dobra małoletnich a także zazwyczaj sprzecznymi informacjami przedstawianymi przez małżonków sędzia musi samodzielnie zbadać, jak sytuacja wygląda w rzeczywistości.

W tym zakresie jednym z najcenniejszych źródeł informacji jest wywiad kuratora. Wywiad ten ma za zadanie odpowiedzieć na pytania:

w jakich warunkach wychowują się dzieci,
czy dziecko jest zadbane,
czy dzieci mają prawidłowe warunki do rozwoju i wychowania,
czy w miejscu zamieszkania dzieci panuje porządek,
czy dzieci mają wydzielone miejsce do nauki/zabawy,
czy rodzic w należyty sposób wykonuje codzienne obowiązki względem dziecka.

Czy wywiad środowiskowy musi być przeprowadzony w każdym postępowaniu rozwodowym?

Wywiad środowiskowy nie stanowi obligatoryjnego elementu rozpoznania sprawy rozwodowej. Może się więc zdarzyć, że w 9/10 postępowań sąd nie zdecyduje się na skorzystanie z usług kuratora, przy czym w tym ostatnim, dziesiątym przypadku uzna to za niezbędne. Decyzja o zleceniu wywiadu środowiskowego należy do sfery uprawnień sędziego. Sędzia zleca wykonanie wywiadu i zakreśla jego zakres. Strony nie mają możliwości władczego narzucenia sądowi swojej woli w tym zakresie. Mogą jednak za sprawą własnych sugestii przekonać sąd co do określonego postępowania. W ten sposób każdy z małżonków może złożyć wniosek o przeprowadzenie wywiadu środowiskowego argumentując go określonymi okolicznościami. Należą do nich:

nadużywanie alkoholu przez rodzica,
pozostawanie małoletnich przez wiele godzin bez nadzoru osoby dorosłej,
nieprzystosowanie mieszkania do zamieszkania przez małoletnie dzieci,
konieczność oceny, który z rodziców daje lepszą gwarancję należytego wykonywania władzy rodzicielskiej.

Czy istnieje jednak możliwość, aby skłonić sąd do odstąpienia od przeprowadzania tejże czynności? Wydaje się, że powołanie wiarygodnego świadka, który zezna o sytuacji opiekuńczo wychowawczej małoletniego może skłonić sąd do odstąpienia od przeprowadzenia wywiadu kuratora.

Jak wygląda wizyta kuratora?

Wiele osób niezwykle mocno stresuje się i emocjonalnie przeżywa fakt zbliżającej się wizyty kuratora, jeśłi w ogóle jej się spodziewa. W praktyce całkowicie zbędnie. Wizyta kuratora nie ma na celu skompromitowania rodzica czy usilnego wyszukiwania nieprawidłowości w jego życiu i miejscu zamieszkania.

W trakcie wizyty rola kuratora powinna sprowadzać się do roli biernego obserwatora - osoby która zadaje pytania i robi rozeznanie w sytuacji. Oczywiście kurator poprosi o umożliwienie mu swobodnego obejrzenia mieszkania w tym oczywiście pokoju małoletnich. W dużej mierze będzie chciał jednak zaobserwować, jak wygląda codzienność rodziny, swego rodzaju rutyna. Kurator nie powinien udzielać rad wizytowanemu rodzicowi, komentować jego poczynań, wyrażać aprobaty bądź dezaprobaty.

Nieodłącznym elementem wizyty kuratora będzie oczywiście również rozmowa. Kurator przeprowadzając wywiad będzie chciał zamienić kilka słów z rodzicami oraz małoletnimi (o ile oczywiście ich wiek i stopień rozwoju na to pozwala). W przypadku rozmowy kuratora z dzieckiem rodzic powinien umożliwić kuratorowi przeprowadzenie takiej rozmowy na odosobnieniu, bez obecności rodziców. Chodzi oczywiście o wyłączenie czynnika sugestii i umożliwienie dziecku wyrażenie rzeczywistych myśli bez nawet potencjalnego nacisku ze strony dorosłych.

Czy kurator może przyjść bez zapowiedzi?

Kurator wykonując zlecenie sądu powinien przeprowadzić wywiad w terminie 14 dni od momentu otrzymania zlecenia. Z istoty rzeczy jego wizyta winna mieć miejsce bez uprzedniej zapowiedzi. Chodzi przecież o uzyskanie realnego obrazu funkcjonowania rodziny. W tym miejscu może się jednak zrodzić zasadne pytanie- jeżeli nie wiem, kiedy spodziewać się wizyty to, jak mam zaplanować swój czas, ażeby być w tym czasie w domu. Oczywiście wszyscy doskonale zdają sobie sprawę z tego, że nie można oczekiwać od rodzica, ażeby ten w okresie spodziewanego wywiadu był dostępny w miejscu zamieszkania 24 godziny na dobę. W związku z tym nieobecność w trakcie jego wizyty to nie koniec świata. Kurator winien w takiej sytuacji zostawić informację o swojej wizycie i namiary celem umożliwienia nawiązania kontaktu.

Jaki wpływ ma wywiad kuratora na postępowanie rozwodowe.

Wywiad środowiskowy kuratora w postępowaniu rozwodowym jest dowodem jak każdy inny. Nie przysługuje mu żadna szczególna moc dowodowa, jak również sąd nie jest odgórnie zobowiązany uwzględnić jego treść. Sąd orzeka bowiem na podstawie całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego. Może więc zdarzyć się sytuacja, w której sąd zajmie stanowisko sprzeczne z wnioskami płynącymi z wywiadu środowiskowego. Nie jest to jednak sytuacja typowa. W praktyce bowiem sądy mając świadomość przeprowadzania wywiadu przez podmiot wykwalifikowany, obiektywny i bezstronny podchodzą z dużym zaufaniem do tego rodzaju opinii.

Czy należy bać się wizyty kuratora?

Na zakończenie dzisiejszych rozważań należy odpowiedzieć na kluczowe pytanie. Czy warto bać się wizyty kuratora?

Odpowiedź jest niezwykle prosta. Absolutnie nie. O ile oczywiście nie mamy nic do ukrycia. W praktyce wizyty kuratorów przebiegają w przyjemnej atmosferze.

Obawa społeczna przed osobą kuratora w naszej ocenie wynika z ułomności językowej i zbiorczym określaniem jako kurator osób, które uczestniczą w realizowaniu kontaktów z dziećmi, przeprowadzają wywiady środowiskowe, ale również są wyznaczane jako „opiekunowie” osób skazanych wyrokiem karnym. Kurator kojarzy się z osobą, która pojawia się w naszym życiu, kiedy popełnimy jakiś błąd. Jest to mylne rozumowanie. Zgodnie z powyższymi wskazaniami kurator to zapewne normalny, miły i serdeczny człowiek, który wykonując swoją pracę nie ma na celu nikomu zaszkodzić.