Problem ustalenia kontaktów z małoletnimi zazwyczaj dotyczy ich rodziców przy okazji rozwiązania małżeństwa przez rozwód. Jednak żądanie ustalenia kontaktów osobistych z małoletnimi przysługuje również dziadkom. Sąd rodzinny może na wniosek dziadków szczegółowo ustalić w jaki sposób i jak często będą mogli spotykać się z wnukami.
Do Sądu Najwyższego przekazano zagadnienie prawne wymagające interpretacji .
Sąd Najwyższy stanął przez zadaniem udzielenia odpowiedzi na pytanie czy zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dziadkom przysługuje roszczenie względem rodziców dotyczące kontaktów z wnukami?
Babka małoletniego wystąpiła do Sądu z wnioskiem o ustalenie kontaktów z wnukiem. Przyczyną podjęcia próby rozwiązania problemu przed Sądem było ustalenie spotkań babki z wnukiem poza miejscem jego zamieszkania. Sąd Rejonowy rozpoznający sprawę uwzględnił wniosek babki i ustalił kontakty z wnukiem na dwa razy w miesiącu w miejscu jej zamieszkania. Spotkało się to ze sprzeciwem matki dziecka, która złożyła do Sądu wniosek o ustalenie, że babce w ogóle nie przysługują kontakty z wnukiem. Sąd Rejonowy oddalił wniosek matki, zmieniając jedynie miejsce spotkań na miejsce zamieszkania matki dziecka. Takie stanowisko Sądu Rejonowego spotkało się z niezadowoleniem, tym razem ze strony babki małoletniego, która nie zgadzała się z treścią zmian wprowadzonych przez Sąd Rejonowy.
Przy dalszym rozpatrywaniu sprawy po stronie Sądu pojawiły się wątpliwości czy dziadkowie w ogóle mogą dochodzić przed Sądem ustalenie kontaktów z wnukami, ponieważ kodeks rodzinny i opiekuńczy nie reguluje kontaktów małoletnich z dziadkami - regulacje kodeksowe dotyczą jedynie kontaktów między rodzicami i dziećmi.
Mimo braku uregulowań w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym stanowisko Sądu Najwyższego było korzystne dla relacji łączących dziadków z wnukami.
Sąd Najwyższy przy rozstrzyganiu zagadnienia prawnego rozważył je wszechstronnie. Wskazał, iż w rodzinach wielopokoleniowych dziadkowie odgrywają szczególną rolę w wykonywaniu pieczy nad wnukami. Uznał, iż kontakty wnuków z dziadkami są czymś naturalnym, wynikającym z więzi rodzinnych oraz pokrewieństwa.
Faktem jest, iż ustawodawca nie uregulował kwestii kontaktów wnuków z dziadkami, jednak zdaniem Sądu Najwyższego wobec braku tej regulacji nie można przyjąć, iż niedopuszczalnym jest uregulowanie utrzymywania tych kontaktów. Przy rozwiązywaniu takich problemów zawsze należy kierować się dobrem dziecka, jeżeli zaś między wnukami a dziadkami istnieje silna więź emocjonalna nie wymaga wytłumaczenia, iż taka relacja ma pozytywny wpływ na rozwój małoletniego, zarówno emocjonalny jak i społeczny.
Należy podkreślić, że umożliwienie kontaktu wnuków z dziadkami nie ma nic wspólnego z jakimkolwiek ograniczeniem uprawnień rodziców małoletniego. Rodzice spełniając swoje obowiązki oraz prawa względem dziecka zawsze muszą kierować się dobrem dziecka oraz należycie zadbać o interesy małoletniego. Jednak nie można skłaniać się ku twierdzeniu jako by władza rodzicielska i jej wykonywanie dawały rodzicom małoletniego jakąkolwiek wyłączność w stosunku do dziecka.
Sąd Najwyższy nie miał wątpliwości, że rodzice mają wręcz obowiązek umożliwić i zadbać o jak najlepszy kontakt małoletnich dzieci z dziadkami. Jest to niezbędne dla zapewnienia dziecku prawidłowego rozwoju osobowości. Dziecko, które łączy z dziadkami silna więź emocjonalna, ma naturalną potrzebę kontaktu z nimi, zaś obowiązkiem rodzica jest zaspokajanie tej potrzeby oczywiście przy założeniu, że postawa dziadków oraz ich wpływ na małoletniego jest korzystny.
Jeżeli którykolwiek z rodziców uniemożliwia dziadkom utrzymywanie kontaktów z małoletnim, dziadkowie mają prawo żądać uregulowania sposobu utrzymywania osobistych kontaktów z wnukiem przez Sąd. Utrzymywanie kontaktów oraz więzi wielopokoleniowych zapewnia dziecku jego prawidłowy rozwój psychiczny oraz pokazuje prawidłowy obraz rodziny co z pewnością ma ogromne znaczenie w późniejszym, dorosłym życiu młodego człowieka. Rodzice zawsze powinni mieć na względzie dobro dziecka, ich osobiste uprzedzenia względem swoich rodziców czy teściów nie mogą rzutować na relację małoletnich z dziadkami. W każdym takim przypadku, jeżeli leży to w interesie dobra dziecka, dziadkowie mogą żądać uregulowania osobistych kontaktów z wnukami przez Sąd.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 1988r. III CZP 42/88
Obszar działania: Niegowa, Koniecpol, Szczekociny, Włodowice, Siewierz, Ogrodzieniec, Olkusz, Katowice, Częstochowa, Poręba, Poraj, Sosnowiec, Dąbrowa Górnicza, Będzin, Zawiercie, Myszków, Żarki, Lelów