W czasach błyskawicznie udzielanych pożyczek i szybkiego zadłużania się społeczeństwa, od czasu od czasu każdy z nas zadaje sobie pytanie: „Czy aby na pewno nie będę spłacać po kimś długów?”. Zawsze się może przecież zdarzyć tak, że zostaliśmy powołani do dziedziczenia po ciotce, która zawsze była majętna. Czy fakt, że przez ostatnie dwadzieścia lat nie mieliśmy z nią żadnego kontaktu i tak naprawdę nie wiemy, jaką w chwili śmierci miała kondycję finansową, nie powinien nas co najmniej zastanowić nad tym, czy przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza uchroni nas od wątpliwej przyjemności uregulowania jej ewentualnych zobowiązań finansowych?
Chwila otwarcia spadku jest bardzo ważna z puntu widzenia przepisów prawa spadkowego. Otwarcie spadku to moment (chwila) śmierci spadkodawcy. Dokumentem, który potwierdza chwilę otwarcia spadku jest akt zgonu spadkodawcy.
Z dniem 18 października 2015 r. wprowadzono zmianę dotyczącą zasad dziedziczenia z mocy prawa. Do spadków otwartych przed tą datą, niezłożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku lub o przyjęciu spadku z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe zawsze skutkowało przyjęciem spadku w pełnej wysokości - obejmującym jego wszystkie aktywa i pasywa. Tylko z pozoru te przepisy nie mają już zastosowania, albowiem niemal każdego dnia wpływa do sądu wniosek o uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku otwartego przed tą datą, chociażby z uwagi na pozostawanie w błędzie co do składników masy spadkowej. Uwzględnienie takiego wniosku powoduje uruchomienie lawiny składania oświadczeń w przedmiocie spadku przez kolejnych potencjalnych spadkobierców. Jakkolwiek skutek złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku zawsze jest taki sam, tak skutki niezłożenia takiego oświadczenia w ogóle, w przypadku błędnego przekonania spadkobiercy o dziedziczeniu z spadku z dobrodziejstwem inwentarza z mocy prawa - zgodnie ze zmianą z dnia 18 października 2015 r. - może nastręczyć wiele kłopotów. Wynika to z faktu, że odziedziczymy wówczas spadek z pełną odpowiedzialnością za długi spadkowe, tj. zgodnie z treścią przepisu obowiązującą przed zmianą.
Dopiero do spadków otwartych od dnia 18 października 2015 r. niezłożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku, będzie skutkowało nabyciem spadku z mocy prawa z dobrodziejstwem inwentarza.
Wbrew powszechnemu mniemaniu, nabycie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, nie oznacza, iż takie dziedziczenie zwalnia z obowiązku zapłaty długów zmarłego spadkodawcy. Spadkobiercy odpowiadają jednak za długi spadkowe wyłącznie do wysokości wartości odziedziczonego majątku, ale całym swoim majątkiem.
Dobrodziejstwo inwentarza gwarantuje spadkobiercy to, że wierzyciel będzie mógł od niego wyegzekwować tylko tyle, ile wynosi wartość odziedziczonego majątku. A zatem zgodnie z tą zasadą, w sytuacji gdy w skład spadku nie wchodzą żadne aktywa, ale same długi, spadkobierca nie musi ich w ogóle regulować.
Dla przykładu: spadkobierca odziedziczył nieruchomość rolną o wartości 20 000zł. oraz długi w wysokości 80 000zł. Wierzyciel może zażądać od niego spłaty długu w kwocie nie wyższej niż 20 tys. zł, jednakże może jej dochodzić z całego majątku spadkobiercy.
Należy pamiętać, iż w przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza konieczne jest oszacowanie wartości przedmiotów i praw wchodzących w skład masy spadkowej. Do nowelizacji prawa spadkowego, spisu inwentarza dokonywał wyłącznie komornik. Od 18 października 2015r. spadkobierca ma możliwość przygotowania i złożenia tzw. pozasądowego wykazu inwentarza.
radca prawny Arleta Dub-Brych
Obszar działania: Zawiercie, Myszków, Żarki, Janów,, Lelów, Koniecpol, Szczekociny, Dąbrowa Górnicza, Olkusz, Częstochowa, Katowice, Sosnowiec, Będzin, Mikołów, Kielce, Włoszczowa, Warszawa, Wrocław, Opole.
Obszar działania: Niegowa, Koniecpol, Szczekociny, Włodowice, Siewierz, Ogrodzieniec, Olkusz, Katowice, Częstochowa, Poręba, Poraj, Sosnowiec, Dąbrowa Górnicza, Będzin, Zawiercie, Myszków, Żarki, Lelów