Blog | Kancelaria Radcy Prawnego Arleta Dub-Brych - Zmiany przepisów w zakresie upadłości konsumenckiej.

Ogłoszenie upadłości konsumenckiej jest efektem przeprowadzenia przez właściwy sąd gospodarczy postępowania upadłościowego, a jego wszczęcie możliwe jest wyłącznie na wniosek złożony przez niewypłacalnego dłużnika. Zgodnie z przepisami ustawy sąd ogłasza upadłość konsumencką wobec „dłużnika, który stał się niewypłacalny. Natomiast dłużnik jest niewypłacalny jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące”.

Z samej istoty postępowania upadłościowego wynika, iż głównym jego celem jest oddłużenie dłużnika. Co więcej - dłużnik składając wniosek o upadłość konsumencką powinien mieć świadomość, iż nie istnieją żadne obostrzenia w zakresie wysokości tych zobowiązań finansowych bowiem nie ma znaczenia jak duże zobowiązania będą przedmiotem postępowania upadłościowego. Dodatkowo nieistotne są również okoliczności przez jaki czas dłużnik działał na zwłokę w zakresie regulowania tychże długów. Po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej może dojść do spłaty zadłużenia i zaspokojenia wierzyciela/wierzycieli, ale możliwym jest również umorzenie długów w całości bądź w części, które obciążały dłużnika (z pokrzywdzeniem wierzycieli).

Warto również wskazać, że z danych resortu sprawiedliwości wynika, iż z każdym kolejnym rokiem można zaobserwować wyraźną tendencję wzrostową co do ilości konsumentów-dłużników, którzy nie są w stanie terminowo wywiązywać się z ciążących na nich zobowiązań finansowych. Co więcej bardzo duża ilość składanych wniosków była oddalana przez sądy co uniemożliwiało dłużnikom powrót do „normalności“. Z uwagi na powyższe - wychodząc naprzeciw dłużnikom i ich problemom finansowym, dokonano nowelizacji ustawy prawo upadłościowe.

Nowe przepisy ustawy prawo upadłościowe weszły w życie z dniem 24 marca 2020r. Nowe przepisy ustawy zawierają regulacje, które stawiają osobę dłużnika w znacznie lepszej pozycji niż stan prawny obowiązujący dotychczas, jak również rozszerzają zakres podmiotów mogących skorzystać z narzędzia jakim jest wniosek o upadłość konsumencką.

Dotychczas upadłość konsumencka mogła zostać orzeczona wobec konsumenta-dłużnika, czyli osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Nowe przepisy rozszerzyły zakres podmiotowy i obecnie z upadłości konsumenckiej mogą skorzystać również przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą. W takim stanie rzeczy przedsiębiorca-dłużnik prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, który stał się niewypłacalny, może złożyć wniosek o upadłość konsumencką, a właściwy sąd gospodarczy zastosuje wobec niego przepisy i procedurę jak wobec konsumenta.

Bardzo istotną regulacją są kwestie związane z zawinieniem dłużnika w procesie zadłużania się oraz sama czynność badania winy dłużnika, a co za tym idzie - uwzględnianie wniosków przez sądy. Przed nowelizacją przepisów ustawy prawo upadłościowe właściwe sądy gospodarcze praktykowały oddalanie wniosków o ogłoszenie upadłości konsumenckiej w sytuacjach kiedy to dłużnik doprowadził do niewypłacalności umyślnie lub w skutek rażącego niedbalstwa. Wyjaśnić należy, iż stopień umyślności i zawinienia dłużnika sąd obligatoryjnie badał przed ewentualnym ogłoszeniem upadłości wobec dłużnika. Nowe przepisy znacznie złagodziły tę regulacje, gdyż obecnie przyczyny niewypłacalności dłużnika nie będą poddawane pod rozwagę sądu w początkowym etapie postępowania upadłościowego. Ogłoszenie upadłości dłużnika będzie możliwe w oparciu wyłącznie o stwierdzenie, że dłużnik jest niewypłacalny, zaś przyczyny tej niewypłacalności sąd będzie badał dopiero po ogłoszeniu upadłości (przy ustalaniu planu spłaty). W takim stanie rzeczy również dopiero później sąd podejmie decyzję czy istnieje możliwość odmowy oddłużenia dłużnika. Katalog przesłanek negatywnych co do okoliczności powodujących oddalenie wniosku dłużnika został zawarty został w treści ustawy i jest on zamknięty co oznacza iż żadna inna okoliczność, niewymieniona w ustawie nie może uzasadniać oddalenia wniosku.

Należy jednak wyjaśnić, iż sama okoliczność umyślnego/celowego bądź nieumyślnego zadłużenia nie pozostaje całkowicie bez znaczenia - wpłynie ona na długość spłaty zobowiązań finansowych. Wobec dłużnika, który umyślnie doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień plan spłaty wierzycieli nie może być krótszy niż 36 miesięcy ani dłuższy niż 7 lat (tzn. że dłużnik będzie spłacał zobowiązania przed okres od 36 miesięcy do 7 lat). Natomiast w przypadku dłużnika, który stał się niewypłacalny nieumyślnie (np. w efekcie ciężkiej choroby, utraty pracy) na spłatę będzie mieć natomiast tylko 3 lata. Oczywiście przy ustalaniu planu spłaty upadłego sąd weźmie pod uwagę jego możliwości zarobkowe aby realnie ocenić faktyczne możliwości spłaty zobowiązań przez dłużnika.

Jak zostało wskazane na wstępie - możliwe jest również umorzenie długów dłużnika w całości lub w części. Umorzenie długu będzie możliwe w sytuacji kiedy to sąd ( lub tymczasowy nadzorca sądowy ustanowiony w celu zabezpieczenia majątku dłużnika) wykażą, że dłużnik nie posiada żadnego majątku albo jest trwale niezdolny do spłaty zobowiązań. Podkreślenia wymaga fakt, iż wielokrotnie zdarza się, że dłużnicy/upadli mają błędne przekonanie, że w każdym wypadku sąd umarza w całości dług. Warto wyjaśnić, iż nie jest to regułą oraz nie istnieją instrumenty prawne dające pewność, że wobec konkretnego dłużnika sąd podejmie decyzję o umorzeniu długu. Należy pamiętać, iż w każdym przypadku sąd orzeka na podstawie przepisów prawa, ale również w oparciu o konkretne okoliczności faktyczne, które zawsze są indywidualne dla danej sprawy. Możliwe jest również orzeczenie sądu o warunkowym umorzeniu zobowiązań dłużnika na okres 5 lat. Takie rozwiązanie stanowi praktykę w sytuacji kiedy trudności w spłacie zobowiązań przez dłużnika nie mają charakteru stałego - wówczas w tym okresie dłużnik zobowiązany jest składać do sądu coroczne sprawozdanie w przedmiocie swojej sytuacji finansowej (i możliwe jest, że w tym czasie może zostać ustalony plan spłaty i konieczność uregulowania zobowiązań upadłego). Jednakże nie podlegają umorzeniu zobowiązania dłużnika np. z tytuły alimentów czy naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia.

Nowelizacja ustawy prawo upadłościowe została wyposażona w dodatkową i bardzo istotną (przynajmniej z położenia dłużnika) regulację, która ma ochronić dłużnika przed ewentualną bezdomnością. Zgodnie z treścią przepisu: “Jeżeli upadły jest osobą fizyczną i w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, a konieczne jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy“.

Nie sposób zaprzeczyć, że nowelizacja ustawy prawo upadłościowe stawia osobę dłużnika w znacznie bardziej uprzywilejowanej pozycji. Jednakże należy mieć na względzie, iż nie każde złożenie wniosku o upadłość konsumencką powoduje jej ogłoszenie i korzystanie z tego rozwiązania powinno być ostatecznością. Co prawda nowelizacja przepisów zabezpiecza podstawowe potrzeby upadłego (ochrona przed bezdomnością), ale niesie również za sobą szereg innych skutków. W każdym przypadku wraz ze wszczęciem postępowania upadłościowego nadzór nad majątkiem dłużnika zaczyna sprawować syndyk, który będzie miał kontrolę zarówno nad nieruchomościami jak i rzeczami ruchomymi dłużnika, które będą podlegać likwidacji. Skutkiem będzie to, iż dłużnik od razu zostanie pozbawiany możliwości dysponowania swoim majątkiem. Dłużnik może samodzielnie kupować jedynie produkty i artykuły konieczne do codziennej, podstawowej egzystencji. Co więcej - w odniesieniu do dłużników pozostających w związkach małżeńskich - wraz z ogłoszeniem upadłości powstaje rozdzielność majątkowa, a majątek wspólny wchodzi do masy upadłości.

Warto również podkreślić, iż w społeczeństwie istnieje błędne przekonanie, że wyzbycie się majątku albo przeniesienie prawa własności na członków rodziny tuż przed złożeniem wniosku o upadłość konsumencką pozwoli dłużnikowi „zabezpieczyć“ jego środki finansowe. Nic bardziej mylnego - umowy o przeniesienie majątku na osoby bliskie/rodzinę dłużnika dokonane w okresie 6 miesięcy przed złożeniem wniosku o upadłość konsumencką będą bezwzględnie bezskuteczne. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku umowy darowizny bądź umowy sprzedaży - dokonane w okresie roku przed złożeniem wniosku mogą być uznane za bezskuteczne w stosunku do masy upadłościowej. Należy również podkreślić, iż wszelkie czynności mające na celu uszczuplenie majątku dłużnika tuż przed złożeniem wniosku o upadłość konsumencką stanowią działanie mające na celu pokrzywdzenie i uniemożliwienie zaspokojenia wierzycieli.

Podsumowując, najnowsza nowelizacja przepisów w zakresie upadłości przynosi wiele nowych, korzystnych z punktu widzenia dłużnika rozwiązań. Należy jednak mieć na uwadze, iż fakt, że ustawodawca wzmocnił pozycję dłużnika nie oznacza, iż postępowanie upadłościowe ma na celu zabezpieczyć wyłącznie jego interesy. Niestety praktyka wskazuje, iż wiele osób uważa instytucje zawarte w prawie upadłościowym jako synonim szybkiego, bezinwazyjnego wyjścia z długów a wręcz synonim ich umorzenia. Należy wyraźnie podkreślić iż jest to nieprawda, w związku z tym zaleca się skorzystanie z porady profesjonalisty.

Kancelaria Radcy Prawnego Arlety Dub-Brych zajęła I miejsce w Konkursie Orły Prawa 2022 o czym możesz przeczytać tutaj