Blog | Kancelaria Radcy Prawnego Arleta Dub-Brych - Opłata legalizacyjna w prawie budowlanym

Opłata legalizacyjna stanowi w istocie karę za samowolę budowlaną, chociaż tak naprawdę nie jest karą ani podatkiem. Można by rzecz, iż jest to w zasadzie jest opłata dobrowolna, albowiem przepisy prawa pozostawiają ukaranemu wybór: pomiędzy jej zapłatą a rozbiórką obiektu.

W celu zachowania pełnej jasności niniejszego tekstu w pierwszej kolejności należy zdefiniować czym jest samowola budowlana. Samowola budowlana jest to przeprowadzenie budowy bez wymaganego zezwolenia bądź bez wymaganego zgłoszenia do właściwego organu bądź wprawdzie po uprzednim uzyskaniu zezwolenia jednakże w sposób niezgodny z zatwierdzonym planem budowlanym. Należy pamiętać, iż samowolą budowlaną jest również dokonywanie rozbiórki bez wymaganej zgody bądź bez wymaganego zgłoszenia.

Wiedząc już czym jest samowola budowlana należy odpowiedzieć na pytanie co w takim razie za nią grozi ? Odpowiedź na to pytanie w zasadzie znajduje się już na samym wstępie, gdyż karą za samowolę budowlaną może być nałożenie na podmiot obowiązku uiszczenia opłaty legalizacyjnej bądź w przypadku, gdy nie będzie on chciał tego uczynić, nakazać rozbiórkę obiektu budowlanego.

Opłata legalizacyjna spełnia funkcję kary za dopuszczenie się samowoli budowlanej, dlatego też w praktyce będzie wynosić ona bardzo wysoką kwotę pieniężną, jednakże po jej uiszczeniu (oraz oczywiście wykonaniu wszelkich niezbędnych modyfikacji zmierzających do spełnienia wymogów prawa budowlanego) organ administracji zezwoli na pozostawienie obiektu co suma summarum stanowić będzie co do zasady korzystniejsze rozwiązanie dla inwestora aniżeli poniesienie kosztów budowy a następnie rozbiórki obiektu.

Trzeba jednak pamiętać, iż opłata legalizacyjna będzie możliwa do wymierzenia jedynie w przypadku, gdy obiekt będzie spełniał wymagania prawa budowlanego bądź zostanie do nich dostosowany. W sytuacji, gdy nie ma możliwości spełniania tych wymagań organ nadzoru budowlanego nie będzie miał innej możliwości aniżeli wydać decyzję nakazującą rozbiórkę obiektu.

Opłata legalizacyjna, jak już wspomniano co do zasady wynosić będzie dosyć sporą kwotę pieniężną, tak aby spełniać swój karny charakter. Na jej wysokość wpływają pewne, obiektywne czynniki, które stanowią w istocie działanie matematyczne służące do obliczenia wysokości kary, którymi są iloczyn stawki opłaty, współczynnika kategorii obiektu budowlanego oraz wielkości obiektu budowlanego. Nie ma natomiast znaczenia zamożność ukaranego czy też wola naruszenia przepisów. Można więc powiedzieć, iż w tym przypadku prawo jest bezwzględne dla każdego podmiotu dopuszczającego się naruszenia. Należy jednak mieć na uwadze, iż owe rygorystyczne podejście prawodawcy nie jest nieusprawiedliwione. Sztywne unormowanie przepisów w tym zakresie ma za zadnie podkreślić doniosłość regulacji prawa budowlanego, które realizuje i stoi na straży bardzo doniosłych wartości jak chociażby ludzkie życie i zdrowie.

Wymierzoną wysokość opłaty wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia wymierzającego karę na rachunek właściwego urzędu wojewódzkiego. W tym momencie pojawiają się największe wątpliwości i pytania w zakresie tego co dzieje się w przypadku nieuiszczenia opłaty. Należy wskazać w pierwszym rzędzie, iż nieuregulowanie opłaty legalizacyjnej w terminie nie będzie rodzić skutków typowych dla niewykonania kary w związku z czym nie zostanie zainicjowane postępowanie egzekucyjne zmierzające do przymusowego spełnienia świadczenia, ponieważ jak już wskazano powyżej uiszczenie opłaty legalizacyjnej jest świadczeniem dobrowolnym, zależnym wyłącznie od woli zainteresowanego podmiotu. Trzeba jednak pamiętać, iż niedochowanie terminu będzie rodziło uprawnienie po stronie organu nadzoru budowlanego do wydania nakazu rozbiórki obiektu. Kolejnym pytaniem zadawanym często w praktyce jest pytanie dotyczące przedawnienia opłaty legalizacyjnej. Przeglądając treść ustawy o prawie budowlanym, wprawne oko może doszukać się odniesień do ordynacji podatkowej, która dopuszcza możliwość przedawnienia. Niestety w praktyce sytuacja nie jest tak prosta. Według utrwalonej linii orzeczniczej wymierzona opłata legalizacyjna nie podlega przedawnieniu ze względu na swój cel. Dopuszczenie możliwości przedawnienia opłat oznaczałoby w praktyce, iż istniałyby budynki nie spełniające wymagań prawa budowlanego, które mogłyby istnieć tylko ze względu na upływ czasu. Nie taki jest sens instytucji opłaty legalizacyjnej jak i całego prawa budowlanego. Opłata legalizacyjna ma pełnić funkcję karną, co zostało już wskazane ale jednocześnie ma prowadzić do możliwości pozostawienia obiektów wzniesionych co prawda niezgodnie z przepisami, ale jednocześnie stanowiących prawidłowe, „zdrowe” konstrukcje zdolne do użytkowania.

Kontrowersyjną kwestią jest również możliwość umorzenia oraz rozłożenie na raty opłaty legalizacyjnej. W tej materii poglądy orzecznictwa i doktryny nie są już tak jednolite i można znaleźć poglądy w których uznaje się, iż umorzenie jest dopuszczalne na podstawie powołanej powyżej ordynacji podatkowej, biorąc pod uwagę względy sprawiedliwości społecznej. Wydaje się jednak, iż więcej zwolenników znajduje pogląd w świetle którego umorzenie i rozłożenie na raty nie jest dopuszczalne dokładnie z tych samych powodów co przedawnienie a więc ze względu na cel w jakim nakłada się opłatę legalizacyjną.

Reasumując należy wskazać, iż instytucja opłaty legalizacyjnej w praktyce stanowi przedmiot ciekawych rozważań a zagadnienia z nią związane można interpretować na różny sposób. Należy jednak pamiętać, iż sama opłata legalizacyjna to spora kwota pieniężna, ale konsekwencje jej nieuiszczenia mogą być jeszcze poważniejsze, gdyż rozbiórka budowli może okazać się znacznie bardziej kosztownym rozwiązaniem. Z tego względu znajdując się w przedmiotowej sytuacji rekomenduje się zasięgnięcia profesjonalnej porady prawnej, tak aby swoim nieumyślnym, niewłaściwym działaniem nie narazić się na ogromny uszczerbek majątkowy i przy okazji spróbować znaleźć najlepsze, najkorzystniejsze i najbardziej opłacalne rozwiązanie problemu.

Kancelaria Radcy Prawnego Arlety Dub-Brych zajęła I miejsce w Konkursie Orły Prawa 2022 o czym możesz przeczytać tutaj